Dünya genelindeki halk sağlığı uzmanları , Aralık 2019’un başında Wuhan, Çin’de ortaya çıkan yeni bir virüsü anlamak , izlemek ve içermek için uğraşıyorlar. Dünya Sağlık Örgütü, COVID-19 virüsünün neden olduğu Koronavirüs hastalığı adlandırdı ve virüsün bir salgın olduğunu açıkladı .

Hastalıkların çoğu başlangıçta virüsün ilk ortaya çıktığı Çin’de idi, ancak Çin’de yeni vakaların oranı neredeyse durdu. Şu anda İspanya, İtalya ve Amerika Birleşik Devletleri de dahil olmak üzere birçok yerde hastalığın büyük salgınları var. Bu haritadan hastalık vakalarının nerede ve kaç tane rapor edildiğini görebilirsiniz.

Virüs nereden geldi?

Aralık ayı sonunda, Çin halk sağlığı yetkilileri Dünya Sağlık Örgütü’ne bir sorun yaşadıklarını bildirdi: bilinmeyen, yeni bir virüs Wuhan şehrinde pnömoni benzeri hastalıklara neden oluyordu. WHO hızla belirlenen bir koronavirüs olduğunu ve hızla Wuhan dışında yayılım gösterdiğini belirledi.

Koronavirüs her türlü hayvanda yaygındır ve bazen insanları enfekte edebilecek formlara dönüşebilirler. Yüzyılın başından bu yana, iki koronavirüs insanlara sıçradı ve 2002’de SARS ve 2012’de MERS salgınına neden oldu.

Bilim adamları, bu yeni virüsün ilk olarak Aralık başında insanlara bulaştığını düşünüyor. Başlangıçta virüs, Wuhan’daki bir deniz ürünleri pazarında insanları enfekte etmiş ve oradan yayılmış gibi görünüyordu. Ancak 24 Ocak’ta yayınlanan hastalık vakalarının bir analizi, hastalanan ilk hastanın pazarla herhangi bir teması olmadığını buldu. Uzmanlar hala salgının kaynağını bulmaya çalışıyor.

Bir analiz, yeni virüsün genetik sekansının yarasalarda bulunan bir koronavirüs ile yüzde 96 özdeş olduğunu bulmasına rağmen, virüsün köken aldığı hayvan türü net değildir. Hem SARS hem de MERS yarasalardan kaynaklandı.

Nereye yayılıyor?

Virüs tüm dünyaya yayılıyor. 🙁

Çin salgının başlangıcında agresif eylemlerde bulunmuş, bazı şehirlerde ulaşımı durdurmuş ve halka açık toplantıları askıya almıştır. Yetkililer hasta insanları izole etti ve temaslarını agresif bir şekilde izledi. Ülke virüsü test ve tespit etmek için özel bir hastane ağına sahipti. Çin’den bildirilen yeni vakaların sayısı azalmakta olup, WHO yetkilileri bulaşmanın yavaşladığını ve sınırlama önlemlerinin işe yaradığını belirtmiştir.

Şimdi pandeminin merkez üssü Avrupa! WHO, Çin’de salgınının zirvesinde yaptığından daha fazla yeni vaka bildirilen Avrupa’nın merkez üssü olduğunu söyledi. Ancak ABD’de, salgın dünyanın herhangi bir yerinden daha hızlı hızlanıyor. New York, ülkenin en fazla vakasına sahip. 

Bu yeni virüs ne kadar tehlikeli?

WHO , koronavirüsün neden olduğu hastalığı – koronavirüs için “ko” virüs için “vi” ve hastalığın ortaya çıktığı yıl “19” için “d” ile COVID-19 olarak adlandırmıştır.

COVID-19 ciddi bir hastalıktır ve gripten daha tehlikelidir. Bir projeksiyon, ABD’de 160 ila 214 milyon kişinin enfekte olacağını ve 200.000 ila 1.7 milyon arasında kişinin ölebileceğini gösteriyor.

COVID-19 semptomları soğuk algınlığı gibi hafif ila şiddetli arasında değişmektedir. Onaylanan vakaların yaklaşık yüzde 80’i hafiftir ve hastaneye yatmayı gerektirmez (-en azından, bilinen vakaların yüzde 80’i). Hala onaylanmamış, şiddetli vaka yüzdesini küçültecek daha hafif hastalık vakalarının olması mümkündür. İnsanların yaklaşık yüzde 15’inde hastalık hastaneye yatırılmaları için yeterince şiddetlidir ve vakaların yaklaşık yüzde 5’i kritiktir. 

Şimdiye kadar, uzmanlar COVID-19 olan insanların yaklaşık yüzde 1 veya 2’sinin öleceğini söylüyor. Salgın ilerledikçe bu sayılar değişebilir ve nüfusun demografik özelliklerine bağlı olarak farklı yerlerde farklı oranlar olacaktır. Buna karşılık, SARS’dan hasta olanların yüzde 14 ila 15’i öldü.

Bununla birlikte, bu salgındaki ölümlerin çoğu yaşlılarda ve kalp hastalığı, koah, hipertansiyon, diyabet gibi sağlık sorunları olanlarda olmuştur. Bu grupta insanlarda ölme riski daha fazladır. 

Virüs ne kadar kolay yayılabilir?

Virüs tüm dünyada hızla hareket ediyor. Yeni koronavirüs, Prenses Princess gemisi gibi ortamlarda hızla yayılıyor .

İlk kanıtlar, diğer koronavirüsler gibi, bu virüsün de birbirleriyle çok yakın temasta olan insanlar arasında olduğunu ortaya koydu. Muhtemelen enfekte bir kişi hapşırdığında veya öksürdüğünde yaymakta. Öksürük ve hapşırma az miktarda mukus ve tükürük damlacıkları üretir. Bu damlacıklar başka birinin gözlerine, ağzına veya burnuna girerse, hastalanabilir! Bu küçük damlacıklardaki virüsler, masa veya kapı tokmağı gibi yüzeylere de düşebilir. Eğer birisi bu yüzeye dokunur ve gözlerine, ağzına veya burnuna dokunursa, yine hastalanabilir!

İlk araştırmalar, virüsün plastik ve paslanmaz çelik gibi yüzeylerde birkaç gün boyunca yaşadığını gösteriyor, bu nedenle tezgahlar, kapı tokmağı ve insanların düzenli olarak dokunduğu diğer yerleri temizlemek, dezenfekte etmek çok önemli. Virüs kartonda bir günden daha uzun süre bulaşıcı görünmüyor, bu nedenle paketler nispeten güvenlidir..

Bilim adamları, hasta bir kişi öksürdüğünde, hapşırdığında veya konuşursa, virüs içeren küçük damlacıkların havada ne kadar süre kalabileceğini tespit etmeye çalışıyor. Hastanede yapılan tedavi sırasında havada asılı kalan virüsler nedeniyle; doktorlar ve hemşireler için filtreli maskeler olması çok önemlidir. Ancak, dediğimiz gibi müdahaleler olmadan virüsün normalde havada ne kadar asılı kaldığı hala net değil.

Ayrıca COVID-19 hastalarının ne zaman bulaşıcı/taşıyıcı olduklarını ve bulaşıcılığın ne kadar sürdüğünü henüz bilmiyoruz. Almanya’da hafif hastalık vakaları olan dokuz kişiden oluşan bir çalışmada, hastalığın başlangıcında, çok hasta hissetmeden önce boğazlarında yüksek virüs seviyelerine sahip oldukları bulundu. Bu da, insanların virüse sahip olduklarını bilmeden yayabilecekleri anlamına gelebilir.

Ayrıca araştırmalar, semptomları olmayan veya hafif / neredeyse farkedilemeyen semptomların salgını tetiklediğini gösteriyor. Bu, virüsün yayılmasını daha karmaşık hale getirmektedir.

Çinli yetkililerin söylediğine göre;  insanlar belirtiler göstermeye başlamadan önce virüsün başkalarını enfekte ettiği vakalar görülmüş. BU da demek oluyor ki kişilerin bağışıklık seviyesine göre vakanın vücuttaki belirtileri gösterme zamanı değişebilir.. 

Çin dışında yapılan araştırmalar da benzer sonuçlar vermiş. Semptomları olmayan kişilerin boğaz ve burunlarında yüksek seviyede virüs tespit edildiği, bu nedenle öksürdüklerinde veya hapşırdıklarında başkalarını enfekte ediyor olabildikleri… Amerikan Tıp Derneği Dergisi’nde yapılan bir araştırmaya göre, Çin’in Anyang kentindeki bir ailenin asemptomatik bir aile üyesi tarafından hastalandıkları görülüyor. Massachusetts’te bir grup vaka, asemptomatikken virüsü yayan insanlar olarak görünmektedir.

WHO, her hasta kişinin ortalama 1.4 ila 2.5 ilave insana bulaşmaya devam edeceğini söylüyor. 

Bu sayılara virüsün R0 denir. R0, bir enfeksiyonun ne kadar yayılabileceğinin matematiksel temsil rakamıdır. Sayı ne kadar yüksek olursa, hastalık o kadar kolay yayılır. Karşılaştırma yapabilmeniz için SARS için R0, 2 ila 5 arasındaydı . Ancak bu sayı, her hasta kişinin aslında birçok kişiye bulaştıracağı anlamına gelmez! Virüsün salgınlarını kontrol etmek için yapılan karantinalar ve diğer korunma yolları, hasta bir kişinin enfekte ettiği insan sayısını azaltabilir.

Bu virüsü tedavi edebilir miyiz?

COVID-19 için kanıtlanmış bir tedavi yoktur, ancak bulmak için düzinelerce çalışma devam etmektedir. Önde gelen bir aday, başlangıçta Ebola’yı tedavi etmek için geliştirilen antiviral bir ilaçtır.. Çin, ABD ve dünyadaki hastalarda test eden klinik denemeler var. Sıtma önleyici bir ilaç çevresinde çok fazla durulmuş olsa da, bunun ya da başka bir ilacın gerçekten işe yaradığına dair hiçbir kanıt yoktur.

Araştırma ekipleri ve ilaç şirketleri de insanları enfeksiyondan koruyabilecek bir aşı geliştirmek için çalışıyorlar. Bununla birlikte, aşı gelişimi uzun sürmektedir. 

Kendimi ve başkalarını korumak için ne yapabilirim?

Özellikle hasta hissediyorsanız, evde olabildiğince fazla kalın. Hasta hissetmeseniz bile evde kalın! Kanıtlar insanların özellikle çocukların semptomları olmasa bile taşıyıcı olabileceğini gösteriyor. Ellerinizi yıkayın, yüzeyleri dezenfektanla silin ve öksürüyorsanız ağzınızı kapatın.

Genç ve sağlıklı bir insansanız, COVID-19’u yakalarsanız çok hasta hissetmeyebilirsiniz. Ancak karantinada kalmaz ve başkalarından uzak durmazsanız; yaşlı veya yüksek risk grubunda olan birine bulaştırabilirsiniz.

Bir salgının yayılmasını yavaşlatmanın en iyi yollarından biri “sosyal mesafe” olarak da adlandırılan diğer insanlardan uzak durmaktır. Bu, virüsün insandan insana atlamasına daha az fırsat verir. Bu nedenle herkesin evde kalması isteniyor. Bu önlemler, virüsü yavaşlatarak bir salgının etkisini köreltmeye yardımcı olur. Aynı anda daha az insan hastalanırsa, sağlık hizmeti veren kişi ve kurumların herkese iyi bakım vermesi daha kolay olacaktır.

Sosyal mesafenin korunmasındaki asıl amaç vaka sayısını azaltmaktır..

Seyahat etmeli miyim?

COIVD-19’un yayılmasını azaltmak için, herkes gereksiz seyahatlerden kaçınmalıdır. CDC, özellikle yaşlıların veya ciddi bir hastalık vakası geçirme riski yüksek olan herkesin evde kalmasını tavsiye ediyor.

Türkiye ‘de dahil olmak üzere birçok ülkede seyahat kısıtlamaları bulunmakta. Ve kişinin hastalığa yakalandığından şüpheleniliyorsa veya yayıldığı yerde seyahat edenler de karantinaya alınıyor.

Bir çok ülkeden seyahat kısıtlamaları koyuldu . Yurtdışından gelen kişilere de zorunlu olarak 14 gün karantina kuralı getirildi…

ABD’de neler oluyor?

ABD Sağlık ve İnsan Hizmetleri Bakanı Alex Azar , Ocak ayı sonunda koronavirüse yanıt olarak bir halk sağlığı acil durumu ilan etti ve Başkan Trump Mart ayında federal bir acil durum ilan etti.

Virüs ülke çapında yayılıyor ve çok sayıda eyalet ve ilçe acil durum bildirimi yaptı . Sıcak noktalar; Washington eyaleti , Louisiana ve New York’tur. Tespit edilmeden haftalar önce Washington ve diğer eyaletlerde yayılmış olabilir .

ABD, şimdiye kadar dünyadaki herhangi bir ülkenin en kötü salgınına sahip olma hızına sahip.

Dava sayısı arttıkça, valiler ve yerel yetkililer zorunlu olmayan işler için işyerlerini kapattı. İnsanlara evden çalışmalarını ve diğerlerinden uzak durmalarını söyledi. New York ve diğer yerlerdeki hastaneler, kritik hasta olan yüzlerce insanın baskısı altında; hastaların nefes almasına yardımcı olmak için hemşireler, solunum cihazı ve koruyucu ekipman konusunda yetersiz kalmaktadırlar.

Virüs yayılımı tam tespit edilmedi. Çünkü CDC kılavuzları başlangıçta hasta bir kişi virüsün sürekli yayılımı olan bir ülkede veya hastalığın doğrulanmış bir vakası olan biriyle temas halinde olmadığı sürece teste izin vermedi. Bu, risk faktörlerine sahip olmayan hastaların tanısını geciktirdi. O zaman, doktorların hastaya test yapılması gerekip gerekmediğine karar vermek için hastanın semptomlarına ve bulunduğu lokasyona göre en iyi kararı kullanabileceğini söylemek için rehberleri güncellediler .

Halk sağlığı uzmanları hastalığın yayılmasını yavaşlatmak için uğraşıyorlar çünkü hala sınırlı sayıda test mevcut. Hasta olduklarını düşünen binlerce kişi hala testlere erişemiyor.

Makale Nicole Wetsman ‘ın hazırladığı içerikten alıntılanmıştır..