Zencefil, eski çağlardan beri pek çok sağlık sorunu için kullanılan şifalı bir bitki ve lezzet verici bir baharattır. Güney-Asya kökenli hoş kokulu bir bitki olan zencefilin, Latince adı, Zingiber officinalis’tir. Günümüzde geleneksel doğu tıbbının yanında modern batı tıbbı tarafından da tavsiye edilen Antioksidan özelliği bulunan zencefilin içeriğinde bulunan pek çok vitamin ve mineral ile faydaları oldukça fazladır, ayrıca uçucu şifalı yağlar da bulunur.
Başta soğuk algınlığı olmak üzere mide bulantısı, ishal ve mide ağrısı gibi sindirim sistemi sorunlarının yanı sıra iltihaplı hastalıkların tedavisinde ve bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi için kullanılmaktadır. Tüm dünyada çok yayın kullanılan şifalı bitkilerden biri olan Zencefili çok yoğun olmamak koşulu ile düzenli tüketebilirsiniz, ancak ciddi hastalıklarınız var ise kullanmadan önce mutlaka doktorunuza danışın.
Zencefilin faydaları
Zencefil, geleneksel ve alternatif tıpta pek çok şekilde kullanılmaktadır; sindirime yardımcı olmanın yanında mide bulantısını azaltmaktadır. Özellikle kış mevsiminde grip, nezle ve soğuk algınlığına karşı çok etkili bir koruyucudur. Bu şifalı bitki, kurutulmuş, taze, toz haline getirilmiş olarak tüketilebilir.
Ayrıca yağı veya zencefil suyu kullanılabildiği gibi, bazen işlenmiş gıdalarda ve kozmetikte de zencefilden faydalanılmaktadır. Zencefilin benzersiz kokusu ve lezzeti, içerdiği gingerol yağlarından gelir, bu onun tıbbi özelliklerinin çoğundan sorumlu ana biyoaktif bileşiğidir ve anti-inflamatuar (anti-iltihap) ve antioksidan etkilere sahiptir.
Zencefilin pek çok faydaları olduğu gibi pek çok kullanım alanı da vardır ama diğer bitkilerden farklı olarak gebelikle ilişkili bulantı ve kusmayı gidermek amacıyla (doktora danışmak kaydı ile) kullanılabilir. Yine, kemoterapiye bağlı mide bulantısını kontrol etmeye yardımcı olduğu da bilimsel olarak kanıtlanmıştır. Ancak aşırı kullanımı karın ağrısı, mide ekşimesi, ishal ve gaz gibi hafif yan etkilere neden olabilir.
Zencefilin faydaları ve iyi geldiği hastalıklar
Zencefil mide bulantısına iyi gelir mi?
Yapılan araştırmalarda zencefilin bulantıya karşı oldukça etkili olduğu gözlenmiştir. Uzun zamandır deniz tutmasının neden olduğu mide bulantısına karşı kullanılan zencefil, reçeteli ilaçlardan daha etkili bulunmuştur. Ayrıca ameliyattan sonra ve kemoterapi gören kanser hastalarında bulantı ve kusmayı hafifletebilir.
Ancak, en etkili olduğu alan hamilelikteki sabah bulantılarıdır. Toplam 1.278 gebe kadının katıldığı 12 çalışmada, 1.1-1.5 gram zencefilin bulantı semptomlarını önemli ölçüde azaltabildiği tespit edilmiştir. Bununla birlikte, bu çalışmada zencefilin kusmayı engellemeye etkisi olmamıştır.
Zencefilin gebelikte kullanımı güvenli kabul edilmekle birlikte, hamileyseniz büyük miktarlarda almadan önce doktorunuzla konuşun. Bazı hekimler zencefili fazla tüketmenin düşük riskini artırabileceğine inanmaktadır, ancak şu anda bunu destekleyecek herhangi bir çalışma yoktur.
Zencefil kas, eklem ve osteoartrit ağrısına iyi gelir mi?
Zencefilin egzersize bağlı kas ağrısına karşı etkili olduğu gösterilmiştir. Hemen etki göstermese de kas ağrısının günlük ilerlemesini azaltmaya yardımcı olmaktadır. Bu etkinin zencefilin anti-enflamatuar özelliklerinden kaynaklandığı düşünülmektedir.
Osteoartrit (kireçlenme) yaygın bir sağlık sorunudur. Bu hastalık vücuttaki eklemlerin dejenerasyonuna neden olur ve bunun sonucunda da eklemlerde ağrı ve sertlik gibi semptomlar ortaya çıkar. Zencefilin anti-enflamatuar etkisi, osteoartrit ağrılarının azalmasına yardımcı olmaktadır.
Diz osteoartriti olan 247 kişiden oluşan kontrollü bir çalışmada, zencefil ekstresi alanlarda daha az ağrı gözlenmiş ve bu kişiler daha az ağrı kesici kullanma ihtiyacı hissetmiştir. Başka bir çalışma zencefil, damla sakızı, tarçın ve susam yağı kombinasyonunun, topikal olarak uygulandığında inflamasyonu azalttığı, osteoartrit ağrısı ve eklem sertliğinin azalmasına yardımcı olduğu gözlemlenmiştir.
Zencefilin diyabet (şeker hastalığına) etkisi
Zencefil kan şekerini düşürmekte ve kalp hastalığı riskini azaltmaktadır. Tip 2 diyabetli 41 kişi ile yapılan (2015) bir çalışmada günde 2 gram zencefil tozu alanlarda açlık kan şekerinin %12 azaldığı görülmüştür. Aynı zamanda, HbA1c‘yi (kan şekeri düzeyi belirteci) çarpıcı bir şekilde iyileştirerek 12 haftalık bir sürede %10 düşmüştür. ApoB / ApoA-I oranında% 28’lik bir azalma ve oksitlenmiş lipoprotein belirteçlerinde %23’lük bir azalma saptanmıştır. Bunların ikisi de kalp rahatsızlığı için büyük risk faktörleridir.
Zencefil ve hazımsızlık (dispepsi)
Hazımsızlık (dispepsi), mide üst kısmında tekrarlayan ağrı ve rahatsızlık verici bir sorundur. Midenin geç boşaltılmasının hazımsızlığa önemli bir etkisi olduğu bilinmektedir. İlginç bir şekilde, zencefilin, bu durumdaki insanlarda karnın boşaltılmasını hızlandırdığı gözlemlenmiştir. Yemekten sonra, midenin boşalması için gereken süreyi 16 ila 12 dakikaya düşürmüştür. Yapılan bir çalışmada, yemekten önce 1,2 gram zencefil tozu, midenin boşaltılmasını %50 oranında hızlandırmıştır.
Zencefil tozu adet ağrısına (menstrüel, regl, dismenore) iyi gelir mi?
Zencefil tozu menstrüel ağrıyı önemli olarak azaltmaktadır. Menstrüel ağrı (dismenore), bir kadının adet döngüsünde hissettiği ağrıya karşılık gelir. Geleneksel kullanımlarından biri menstrüel ağrı da dâhil olmak üzere ağrıyı hafifletmektir. Bir çalışmada, adet döneminin ilk 3 günü boyunca, 150 kadından günde 1 gram zencefil tozu almaları istenmiştir, sonuç olarak zencefil, ağrıları etkili bir şekilde azaltmıştır.
Zencefilin kötü kolesterole (LDL) etkisi var mı?
Yüksek LDL lipoprotein seviyeleri (kötü kolesterol) artmış kalp hastalığı riski ile bağlantılıdır. Yenilen gıdalar LDL seviyeleri üzerinde güçlü bir etkiye sahiptir. Yüksek kolesterollü 85 kişi ile yapılan bir çalışmada 45 gün süre ile 3 gram toz zencefili alan kişilerin çoğunda kolesterolde belirgin azalma saptanmıştır. Bu çalışmada toplam kolesterol ve kan trigliseritlerinde de azalma olduğu gösterilmiştir.
Zencefil kanserden korur mu?
Zencefilin antioksidan özelliği ile kanseri önlemeye yardımcı olduğu düşünülmektedir. Özütünün çeşitli kanser türleri üzerine etkileri pek çok araştırma ile incelenmiştir. Anti-kanser özellikleri, ham zencefilde büyük miktarda bulunan bir madde olan 6-gingerol’e bağlanmıştır. 30 kişiden oluşan bir çalışmada, günde 2 gram zencefil özütü kolondaki pro-inflamatuar sinyal moleküllerini önemli ölçüde azaltmıştır. Bununla birlikte, yüksek kolon kanseri riski olan bireylerde yapılan bir takip çalışması bu bulguları doğrulamamıştır.
Zencefil Alzheimer’ı önler mi?
Beyin fonksiyonunu artırabildiği bildirilen zencefil, Alzheimer hastalığına karşı koruyucu olarak kullanılabilmektedir. Oksidatif stres ve kronik iltihaplanma yaşlanma sürecini hızlandırabilir. Bunlar Alzheimer hastalığının ve yaşla ilişkili bilişsel gerilemenin nedenleri arasında sayılmaktadır. Hayvanlar ile yapılan birtakım çalışmalar, zencefilin içerisinde yer alan antioksidan ve biyoaktif bileşiklerin beyinde meydana gelen inflamatuar yanıtları inhibe edebileceğini göstermektedir. Ayrıca zencefilin doğrudan beyin işlevini artırabileceğine dair bazı kanıtlar vardır.
Zencefil nerelerde kullanılır?
Çinliler ve Kızılderililer, 4,700 yılı aşkın süredir rahatsızlıkları tedavi etmek için zencefilli tonikler kullanmışlar ve tıbbi özellikleri nedeniyle Roma İmparatorluğu’nda ticarette paha biçilmez bir mal olarak görülmüştür. Taze, kurutulmuş, turşu, korunmuş, kristalize, şekerlendirilmiş ve toz haline getirilmiş veya öğütülmüş çok sayıda formda kullanılır.
Tadı biraz biberli ve biraz tatlı, güçlü ve baharatlı bir aroma içerir. Baharat olarak en yaygın kullanılan yerler kurabiye, kek ve köri karışımlarıdır. Şekerli veya kristalize zencefil, şeker şurubu için de kullanılabilir.
Zencefil nasıl tüketilir?
Zencefili kullanmanın birçok farklı şekli vardır. Bunlar arasında en yaygın olanları şunlardır:
- Ham zencefil; çiğ dilimlenmiş zencefili (başparmağınızın büyüklüğünde) her sabah bir bardak sıcak ya da soğuk suya rendeleyerek içebilirsiniz.
- Zencefil esansiyel yağı, zencefilin en etkili şeklidir, çünkü zencefilin en yüksek yağ seviyelerini içerir. Sağlık için alınabilir veya ağrıyan bölgeye sürülerek ovuşturulabilir. Tipik olarak, iki veya üç damla uçucu yağ tavsiye edilen terapötik dozdur.
- Zencefil çayı; Toz ya da taze formu ile yapacağınız çayı günde 2-3 fincan tüketebilirsiniz.
- Zencefil tozu; yemeklerde kullanılabilir. Ayrıca günde 1 gr.lık önerilen doz olarak ya da kapsül formunda alınabilir.
Zencefil çayı faydaları
Zencefil çayı, mide bulantısını hafifletmek, mide ağrısını azaltmak ve vücudu rahatlatmak için sıklıkla kullanılır. İltihaplara karşı günde iki ila üç fincan içmek yeterlidir. Lezzet katmak için çiğ bal ve limon da eklenebilir. Çay hem toz hem de taze zencefilden yapılabilir.
Taze zencefil çayı
Taze zencefilin öğütülerek çayının yapılması daha faydalıdır. Çayı için 20 gram taze zencefili iyice yıkadıktan sonra kabuğunu soyun ve ince dilimler halinde kesin ya da rendeleyin. Çayı demlemek için bir cezvede kaynattığınız suyun içine zencefil dilimlerini ekleyin ve 10 dakika kadar bekletin. Lezzet katmak için bal ve limon da ekleyebilirsiniz.
Toz zencefil çayı
Toz zencefil çayı yaparken acı olmaması için zencefili az miktarda kullanmaya dikkat edin. Hatta lezzet katmak için bir miktar siyah çay da ekleyebilirsiniz. Bir bardak kaynamış suyun içine yarım çay kaşığı toz zencefili karıştırın ve 5 dakika kadar bekletin. Tercihinize göre bal ve limon da ekleyebilirsiniz.
Ballı zencefil
Asırlardır tıbbi tedavi olarak kullanılan zencefil, bal ile karıştırıldığı zaman da pek çok hastalığa iyi gelmekte ayrıca vücuda direnç kazandırmaktadır. Zencefilin hazmettirici, gaz giderici, iltihap önleyici, bulantı ve kusmaya iyi gelen özellikleriyle birlikte, balın şifa ve vitamin kaynağının birleşmesi özellikle inatçı öksürüklere ve geçmeyen soğuk algınlıklarına karşı çok etkilidir.
Zencefil bal limon karışımı nasıl hazırlanır?
Ballı zencefili hazırlamak için toz zencefil kullanılmaktadır. 2 gram toz zencefil, 10 gram taze zencefile denk gelmektedir. 1.5 yemek kaşığı toz zencefil, 1 çay bardağı kadar bal ile karıştırılır, yarım limon suyu da eklenerek koyu kıvamlı bir macun elde edilir. Her gün 1 tatlı kaşığı yenilebilir.
Zencefil zayıflatır mı?
Pek çok soruna iyi gelen zencefilin bir faydası da zayıflamaya ve kilo vermeye olan olumlu katkısıdır. Bilinen etkilerinden olan kan şekerini düzenlemesi sayesinde zencefil, açlık hissini baskılayarak sağlıklı zayıflamaya yardımcı olmaktadır. Ayrıca zencefil, iştah kesmesi ile de diyet yapanların kullanabileceği bitkiler arasındadır.
Zencefilin yan etkileri ve zararları
Zencefil, baharat olarak kullanıldığında genellikle güvenlidir. Bazı insanlarda, zencefil karın rahatsızlığı, mide ekşimesi, diyare ve gaz gibi hafif yan etkilere neden olabilir. Bazı uzmanlar safra akışını artırabileceğinden safra taşı hastalığı olan kişilerin zencefil kullanırken dikkat etmesini önerir. Yüksek dozda zencefil, (günde 5 gramdan fazla) yan etkileri artırabilir veya ciltte döküntülere neden olabilir.
Zencefilin ilaçlarla etkileşip etkileşmediği tam bilmemektedir, ancak yapılan çalışmalar antikoagülanlar ila (kan sulandırıcı ilaçlar) etkileşime girebileceği endişesi doğurmuştur. Yine hamilelik sırasında zencefil kullanımı için yeterli bilimsel bilgi yoktur, bu nedenle kesinlikle doktora danışılarak kullanılmalidır.
Zencefil tansiyonu yükseltir mi?
Zencefilin tansiyonu yükselttiğine dair herhangi bir kanıt yoktur ancak tansiyon ilaçlarıyla etkileşime girme riski olduğu için doktorunuza danışmadan kullanmayın.
Uzun süre Zencefil kullanmak riskli midir?
Zencefil kanama riskini artırabilir. Kanama bozukluğu sorununuz varsa kullanmanız güvenli olmayabilir. Her zaman aldığınız bitkisel ilaçlar hakkında daima doktorunuza bilgi vermeniz faydalı olacaktır. Zencefilin hipersensitiv reaksiyon sonucu dermatitise sebep olduğu, çok yüksek dozda alındığı zaman da sinir sistemi depresyonu ve kardiyak aritmiye sebep olduğu rapor edilmiştir. Bugüne kadar normal dozda kullanımında belirlenen ciddi bir vaka rapor edilmemiştir.
