Protetik diş tedavisi, estetik ve fonksiyonel olarak bozulmuş dişlerin yerine konmasıdır. Protez diş tedavileri, sıklıkla hastalarda hızlı bir psikolojik iyileşmeye de olanak verir; çünkü konuşma, beslenme ve çenenin diğer fonksiyonlarında iyileşme sağlar.

Ağız ve diş bütünlüğünün sağlanması, estetik ve doğal bir görünüm elde edilmesi ve çenedeki fonksiyonların korunmasına yönelik uygulamalar, protetik diş tedavisi yapan protez uzmanı diş hekimlerinin (prostodontist) ilgi alanındadır.

Protetik Diş Tedavisi Hangi Durumlarda Uygulanır?

Protetik diş tedavileri, travma ya da diğer hastalıklara bağlı diş kayıplarında dişin yerine konması amacıyla uygulanabilir. Daha çok tedaviye geç kalınmış ve kurtarılması mümkün olmayan dişlerin yerine konması amacıyla tercih edilir. Bu nedenle ağız ve diş sağlığı konusu ihmal edilmemeli, düzenli diş hekimi kontrolleri aksatılmamalıdır. Protetik diş tedavisinin en çok tercih edildiği durumlar ise başlıca aşağıda sıralanmıştır:

• Çene kemiğinin hatalı yerleşim gösterdiği bireylerde dişlerin hizalanması ve fonksiyonlarının korunması gereken durumlarda
• Çeşitli hastalıklar ya da travmalar gibi sebeplerle sonradan ortaya çıkan diş fonksiyon bozukluklarında
• Diş kayıplarında
• Estetik kaygılar ile başvuran bireylerde
• Diş kusurları ya da kayıpları nedeniyle ağır psikolojik veya bedensel problemler yaşayan hastalarda

Protetik Diş Tedavisinin Avantajları Nelerdir?

Protetik diş tedavisinin, hastanın yaşam kalitesini iyileştirme si ve estetik bir görünüm kazandırması sebebiyle ruh halini olumlu yönde etkilemesi ve beslenme gibi en temel ihtiyaçların sorunsuz giderilmesini sağlaması gibi olumlu sonuçları vardır. Protetik diş tedavisi planlanlanması halinde elde edilecek avantajlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Diş kayıplarına bağlı olarak kaybedilen çiğneme ve konuşma gibi hayati fonksiyonların geri kazanılması
• Estetik ve doğal bir görünüm elde edilmesi
• Ağız sağlığının korunarak hastalık riskinin en aza indirilmesi
• Psikolojik olarak iyileşme sağlaması

Protetik Diş Tedavisinde Kullanılan Protez Türleri Nelerdir?

Protetik diş tedavileri, sabit protez uygulaması ve hareketli protez uygulaması olarak iki başlık altında toplanır. Sabit protez uygulamaları, eksik ya da hasar görmüş dişlerin orjinal haline en yakın şekilde, estetik görünümü korunarak yerine konması işlemidir. Mevcut hasar görmemiş dişlerden destek alınarak üretilir ve çeşitli kimyasallar ile ağza sabitlenir. Sıklıkla kullanılan sabit protez çeşitleri aşağıdaki gibidir:

• Kuron tedavisi: Kuron, halk arasında kaplama olarak da bilinir. Yaygın ve derin diş çürükleri, diş kırıkları ve tama yakın kayıplar gibi durumların sebep olduğu diş bütünlüğünün bozulması durumlarında tercih edilir. Dişler kronlanırken; metal, metal desteği sağlanmış porselen, zirkonyum alt yapılı ve güçlendirilmiş porselen gibi farklı malzemelerden faydalanılır. Porselen laminalar; yaprak porselen olarak bilinir ve dişlerin ön dış yüzeyine yapışan çok ince porselen olmaları sebebiyle dişlerin arasındaki boşlukları doldurmada, dişlerin boyunu uzatma ya da yeniden şekil vermede ve dişleri renklendirmede kullanılabilir. Kalıcı beyazlık gibi gülüş tasarımı amacıyla da porselen laminalar tercih edilir.
• Metal Destekli Porselen Kaplama: Estetik görünüm için porselen ve destek için metal altyapıdan oluşur. Işık geçirgenliği yüksek olmadığından doğal bir görünüm vermez.
• Zirkonyum Destekli Kaplama: Zirkonyum destekli kaplamalarda ışık geçirgenliği yüksek olduğu için doğal görünüme en yakın görüntü elde edilebilir. Dişin iç kısmı zirkonyum, görünür dış kısmı ise porselenden oluşur.
• Köprü: Bir ya da birden çok diş eksikliği olduğunda tercih edilebilir. Diş boşluklarının yanında yer alan doğal dişlerden destek sağlanır. Köprü tedavisi, farklı teknikler ile uygulanabilir. Tedavi sonrası, azalan çiğneme ve konuşma gibi fonksiyonlar geri kazanılır ve estetik bir görüntü elde edilir.
• İmplant: İmplant tedavisi, uzun ömürlü ve verimli kullanımı olduğu için sıklıkla tercih edilir. İmplantların üzerine farklı protezler eklenebilmesi, implant tedavisinin başlıca tercih nedenleri arasındadır. Çiğneme fonksiyonu, çene kemiğine sabitlenen yapay diş kökü ile korunmuş olur. İmplantlar, olumlu yönleri nedeniyle yaygın olarak tercih edilir; ancak sık olmasa da bazı mekanik ve biyolojik komplikasyonlara neden olabilir. Vida gevşemesi, porselen kırılması, implant çevresindeki yumuşak dokunun ve kemiğin tahribatı götürebilecek komplikasyonlar arasındadır. Diş implantlarında maliyet de hastaların tercihini etkileyen önemli faktörler arasında bulunur.

Hareketli protezler ise hastalar tarafından takılıp çıkarılabilir özellikte olan ve kayıp dişlerin yerini doldurabilen yapay protezlerdir. Doğal dişlerin mevcut olduğu; fakat sabit protez yerleştirilmesi için yeterli desteğin sağlanamadığı durumlarda tercih edilir. Hasta tarafından takılıp çıkarılabildikleri için bölümlü protezlerdir. Bölümlü protezlerde metal parçalar, estetik görüntü oluşumunu engelleyebilir.

Sabit ve hareketli protezlerin yanı sıra implant üstü protezler de protetik diş tedavisinde tercih edilebilir. İmplant üstü protezler; sabit, hareketli ve hibrit olarak ayrılır. İmplant üstü sabit protez tedavisinde bir ya da daha çok implanttan destek alınarak sabitlenen kuron ve ya da köprü protezleri kullanılır. Sabitleme işlemi yapıştırma ya da vidalama ile sağlanır. Sıklıkla birkaç dişin kaybı söz konusu olduğunda tercih edilir. Böylece eksik diş bölgesi, protez ile doldurularak sağlam dişler korunmuş olur.

İmplant üstü sabit protezler; metal, seramik ya da zirkonyum içerikli olabilir. İmplant üstü hareketli protez tedavisi ise dişlerin tümünün kayıp olduğu durumlarda tercih edilebilir. Çene kemiğine implant yerleştirilmesi mantığına dayanır. Doku ve implant tarafından desteklenen bu protez çeşidi, hareketli protezlerin yerinden ayrılması probleminin önüne geçer. İmplant üstü hibrit protezler, hasta kullanımı açısından daha kolay olduğundan tercih edilebilir. Bu protez türü, hasta tarafından çıkarılamaz; fakat gerekli durumlarda diş hekimleri tarafından çıkarılabilir.

Doğumsal anomaliler, şiddetli travmalar, geçirilmiş tümör cerrahileri gibi durumlardan sonra meydana gelen defektlerin tedavisi amacıyla uygulanan protetik diş tedavileri tam olarak istenilen sonuçları vermeyebilir. Çene yüz protezleri, bu gibi vakalarda fonksiyonların geriye döndürülmesi ve estetiğin sağlanması açısından tercih edilebilir. Uyku esnasında ya da uykuya dalarken dişlerin sıkılması ve gıcırdatılması sebebiyle dişlerde, diş etlerinde ve çene ekleminde meydana gelebilecek problemlerin önlenmesi ya da hafifletilmesi amacıyla ise şeffaf gece plakları kullanılabilir.

Diş Protezlerine Alışma Süreci

Çok iyi yapılmış protezlerde bile proteze alışmak sabır ve zaman isteyen bir süreç olabilir. Hastaların bu süreci diş hekimi tavsiyelerine uyarak ve protez kullanımı konusunda kararlı olarak geçirmeleri önerilir. Total protezler ile normal yemek yeme alışkanlığına dönüş 4-6 hafta kadar sürebilir. Bir süre bazı sesleri telaffuz etmede, yüksek sesle konuşmada zorluklar görülebilir. Alışma sürecinde protezlerin devamlı takılması ve hatta gece bile çıkarılmaması önerilir. Alışma sürecinden sonra ise protez, gece çıkarılarak temiz bir havlu üzerine bırakılabilir. Böylece ağızda yumuşak dokuların dinlenmesine ve onarımına fırsat verilmiş olur. Protezlerin bir kullanım ömrü vardır ve bu nedenle ömür boyu kullanılması mümkün değildir. Hastadan hastaya değişkenlik gösterse de normal koşullarda 5 yılda bir yenileme gerekebilir.