Tıpta plevral efüzyon veya plörezi olarak adlandırılan bu durum, plevral boşlukta (akciğerleri çevreleyen iki ince zar tabakası arasındaki bölge) meydana gelen anormal sıvı birikimidir. Efüzyonun boyutuna bağlı olarak, akciğerlerin genişleme yeteneği önemli ölçüde bozulabilir. Bu da nefes almayı çok daha zor bir hale getirebilir.
Akciğerlerin plevral boşluğunda biriken sıvı enfeksiyonlardan, tümörlerden, yaralanmalardan, kalp, böbrek veya karaciğer yetmezliğinden, akciğerlerin kan damarlarında gelişen pıhtılardan (pulmoner emboli) ve bazı ilaçlardan kaynaklanabilir.
Plevral Efüzyonun (Plörezi) Tanımı
Birçok farklı faktörün bir sonucu olarak, plevral boşlukta sıvı toplanabilir ve plevral efüzyon denilen bir durum oluşur. Plevral boşluk, akciğerleri çevreleyen iki plevral yaprak arasındaki ince bir boşluktur. İçte kaburgalara, dışta akciğerlere dayanır.
Sağlıklı insanlarda, plevral boşluk sadece seröz sıvı denilen az miktarda kayganlaştırıcı sıvı içerir. Söz konusu sıvı, nefes alırken ve nefes verirken plevral yaprakların birbirinden yumuşak bir şekilde ayrılmasını sağlar. Lenfatik ve kan damarları yoluyla plevral sıvının salınması ve geri alınması genellikle dengededir. Ancak bu denge bozulursa plevral efüzyon gelişir.
Efüzyon (sıvı birikimi) türüne bağlı olarak, doktorlar farklı formlar arasında ayrım yapar. Temel olarak, hastalık transüda veya eksüda formlarına bölünebilir. Transüda, düşük proteinli plevral efüzyondur. Bu, sol kalp yetmezliği veya karaciğer sirozu sonucu ortaya çıkabilir.
Eksüda formu ise çoğunlukla iltihaplanma veya tümörlere bağlı olan, aynı zamanda protein açısından zengin bir plevral efüzyondur. Eksüdalar arasında kanlı plevral efüzyonlu hemotoraks ve lenf içeren plevral efüzyonlu şilotoraks bulunur.
Plevral Efüzyon Belirtileri
Plevral efüzyon kademeli bir süreçtir. Solunum problemleri gibi belirtiler genellikle akciğerler ve göğüs arasında aşırı miktarda sıvı biriktiğinde fark edilir hale gelir. Bununla birlikte, nefes darlığı hastalığın ana semptomudur. Esas olarak merdiven çıkarken veya diğer fiziksel eforla ortaya çıkar. Daha küçük efüzyonlar ise genellikle fark edilmez.
Nefes darlığı ve öksürüğe ek olarak, etkilenenler sıklıkla mide, kalp ve omuzlara da yayılabilen keskin ağrı hissederler. Ateş de eşlik eden olası bir semptomdur. Plevral efüzyonun kesin şekli, büyük ölçüde altta yatan hastalığa bağlıdır. Çoğu durumda prognoz iyidir ancak belirgin bir plevral efüzyon tedavi edilmezse kalıcı solunum güçlüklerine yol açabilir.
Plevral Efüzyon (Akciğerde Su Toplaması) Neden Olur?
Transüda plevral efüzyonun en önemli nedenleri, kalbin ağırlıklı olarak sol tarafının etkilendiği kalp yetmezliği, böbrek yetmezliği, nefrotik sendromlu böbrek hastalığı ve karaciğer zayıflığıdır. Kalp yetmezliği veya karaciğer sirozu varlığında artan basınçtan kaynaklanır.
Eksüda plevral efüzyonun nedenleri çeşitli olabilir. Zatürre veya tüberküloz gibi iltihaplanmalar sıklıkla kanlı eksüdaya yol açar. Ayrıca lenf bezi kanseri veya akciğer kanserinde gelişen plevradaki tümörler de efüzyona neden olabilir.
Ek olarak, pulmoner emboli, karın boşluğundaki çeşitli hastalıklar ve göğüs bölgesindeki yaralanmalar da genellikle kanlı bir plevral efüzyona neden olur. Vücuttaki en büyük lenf damarı olan torasik kanal yırtıldığında, lenf içeren bir plevral efüzyon meydana gelir.
Plevral Efüzyon Nasıl Teşhis Edilir?
İlk olarak, hastanın tıbbi geçmişi hakkında bilgi edinilir. Şikayetlerin türü, ciddiyeti ve ne kadar süredir devam ettiği sorulur. Doktor ayıca kazalar, yaralanmalar, temel ve önceki hastalıklar hakkında bilgi alır. Sonrasında ise doktorun göğse hafifçe vurduğu bir fiziki muayene yapılır. Bunun nedeni, plevral efüzyonun fiziki muayenesinde tipik olarak ortaya çıkan boğuk sestir.
Ayrıca doktor, solunum sesinin net bir şekilde duyulup duyulmadığını belirleyebilir. Değilse, bu aynı zamanda plevral efüzyonu da gösterebilir. Plevral efüzyon şüphesi doğrulanırsa, doktor görüntüleme testlerini kullanarak tanı koyabilir. Görüntüleme testleri ayrıca plevral efüzyonun nedenlerini de doktora gösterebilir.
Plevral boşluktaki sıvı birikiminin nedeni görüntüleme testleri ile belirlenemezse, doktor efüzyon tipini daha yakından incelemek için plevral ponksiyon yapacaktır. Lokal anestezi ve ultrason kontrolü altında içi boş bir iğneyi efüzyonun içine sokar ve biraz sıvı alır. Bu sıvı laboratuvarda patojenler, kan bileşenleri ve kanser hücreleri açısından incelenir.
Ek olarak, farklı efüzyon formlarını ayırt edebilmek için plevral sıvının bileşimi, rengi ve protein içeriği belirlenir. Bu uygulamalara dayanarak, genellikle efüzyonun nedeni tanımlanabilir. Temel tanı ayrıca hastaya ve vücuttaki olası inflamatuar süreçlere genel bir bakış için kan testini de içerir.
Plevral Efüzyon Tedavisi
Plevral efüzyon tedavisi altta yatan hastalığa bağlıdır. Her plevral efüzyon bir doktor tarafından açıklığa kavuşturulmalıdır. Çünkü nefes alırken sırtta ağrı, göğüs ağrısı, nefes darlığı veya sıkışma gibi semptomlar genellikle spesifik değildir ve birçok nedeni olabilir.
Yüksek miktarda efüzyon ve kalıcı nefes darlığı durumunda, sıvının boşaltılmasıyla genellikle hemen rahatlama sağlanabilir. Plevral ponksiyon olarak adlandırılan bu uygulama sırasında doktor, efüzyona içi boş bir iğne sokar ve gergin dokuyu rahatlatmak için fazla sıvıyı boşaltır.
Bununla birlikte, yukarıda anlatılan yöntemden sonra hızlı bir şekilde yeni bir plevral efüzyon bekleniyorsa veya kronik hastalıklar eşlik ediyorsa, bazen göğüs dreni uygulanır. Doktor, fazla sıvıyı boşaltan plevral boşluğa bir drenaj tüpü yerleştirir.
Kanserlere bağlı sıvı birikimi çok hızlı bir şekilde yeniden birikme eğiliminde olduğundan, tedavisi daha zordur. Bazı özel ilaçların verilmesi bunu önleyebilir. Plöredez olarak bilinen süreçte, doktor ilk önce plevral sıvıyı tahliye eder. Daha sonra plevral boşluğa özel bir madde enjekte eder. Bu madde plevranın iki tabakasını birbirine yapıştırır ve böylece yeni sıvı birikimleri için daha fazla alan kalmaz.
Merkezi lenfatik damarda, torasik kanalda bir yırtılmanın neden olduğu lenf içeren plevral efüzyon durumunda, yaralı damarın cerrahi olarak kapatılması amaçlanır. Eğer bu mümkün değilse, hastaya bir göğüs tüpü ile özel diyet yönergeleri verilir ya da plörodez yapılır. Bakterilerin neden olduğu efüzyon ise antibiyotik ile tedavi edilir.
