Zika Virüsü Nedir?

Zika, Flaviviridae ailesinde yer alan bir arbovirüstür ve bulaşıcıdır. Virüs, Amerika ve Asya kıtasında bulunan Aedes aegypti ve Aedes albopictus türleri de dahil olmak üzere enfekte sivrisinekler tarafından taşınmaktadır. Zika virüsü, ilk olarak 1947’de Uganda’da Zika ormanlarında yaşayan Rhesus makak maymununda görülmüş ve tanımlanması yapılmıştır. 1954 yılında Nijerya’da ilk kez insanda enfekte olarak tespit edilmiştir. Takip eden yıllarda kıtalar arası ticaret ile tüm dünya üzerine enfekte sivrisineklerle yayılmıştır. Enfeksiyonun kendisi genellikle hafiftir ve kendi kendine geçer. Zika virüsü kuluçka süresi 3-14 gün arasındadır. Virüsün etkisi gebelerde ve fetüslerde oldukça riskli görülmüştür.

Zika Virüsü Nasıl Bulaşır?

Zika virüsü Aedes türü sivrisinekler aracılığı ile insanlara bulaşmaktadır. Bu hastalık sıtma hastalığında olduğu gibi enfekte hasta insandan kan emen sivrisineklerle diğer insanlara bulaşabilmektedir. Hastalığın ilk evrelerinde insan kanında tespit edilebilmektedir. Virüs sivrisinek enfektesi haricinde hamile anne adayından fetüse, enfekte kanın sağlıklı insana nakledilmesi ile veya cinsel yolla bulaşabilmektedir. Doğum kontrol yöntemleri Zika gibi cinsel yolla bulaşabilen birçok hastalığı önlemek için önemlidir. Gebelik esnasında herhangi bir dönemde anneden bebeğe bu virüs geçebilmektedir. Emzirme ile bulaştığına dair bir veri bulunmamaktadır.

Zika Virüsü Hangi Ülkelerde Görülmektedir?

Zikanın ilk görüldüğü ülke 1947 yılında Uganda’dır. Uganda’nın ormanlarında yaşayan Rhesus isimli maymunlarda izole edilmiştir. Daha sonra 1971 yılında Nijerya’da görülmüştür. 1977 virüs Endenozya’ya ulaşmıştır. 2007 yılında Kamboçya ve Tayland’da seyrek olarak bildirilmiştir. Ayrıca 2013 yılında Fransız Polinezyası’nda zika salgını gözlenmiştir. 2013 yılında ortaya çıkan bu yeni salgında Paskalya Adası, Fransa ve Japonya etkilenmiştir. 2015 yılında Brezilya’da mikrosefali görülen yeni doğan bebekte yapılan teste zika virüsü bulunmuştur. Kuzey, Güney Amerika ile Karayip Adalarında virüs tespit edilmiştir. Virüs yayılmaya devam etmiş olup Avrupa ve Amerika kıtalarında seyrek de olsa vakalar bildirilmektedir.

Zika Virüsünden Nasıl Korunulur?

Zika virüsü sivrisinekler aracılığı ile enfekte olduğunda en etkili yöntem sivrisineklere karşı alınacak tedbirlerdir. Ayrıca bu virüse karşı önlem alması gereken insan grubunda virüsün etkili bir şekilde zarar verebileceği hamileler gelmektedir. Hamile olanların virüsün yüksek oranda tespit edildiği yerlere seyahat programlarını değiştirmeleri önem arz etmektedir. Bu alanlara seyahat zorunluysa;

• Uzun kollu gömlek veya pantolon tercih edilmelidir.
• Tıbbi içeriği zararlı olmayan sivrisinek kovucu ilaçlar kullanılmalıdır. Fakat 2 yaşından küçük çocuklara uygulanması önerilmez.
• Kişi eğer endemik bir bölgede ise yatmadan önce yattığı bölgeye sineklik takmalıdır.
• Pencere ve kapılara sivrisineğin girmesini engelleyici tül veya cibinlik gibi aksesuarlar kullanılmalıdır.
• Ayrıca zika teşhisi konmuş kişilerin hastalığın ilk günlerinde kanlarında virüs bulunduğundan diğer insanlara bulaşı engellemek için fiziksel tedbirler alınmalıdır.

Zika virüsünün aşısı bulunmadığı için bunlara benzer yöntemler ile virüsü taşıyan sivrisinek türlerinden korunulabilir.

Zika Virüsü Belirtileri Nelerdir?

Zika virüsü belirtileri bazı kişilerde kendini çok hafif gösterebilir. Bazı vakalarda ise şiddetli bir şekilde kendini gösterir. Zika virüsü kuluçka süresi de göz önüne alınarak semptomlar genellikle ısırıldıktan 2 ila 7 gün sonrasında başlar.

• Yüksek ateş,
• Baş ağrısı,
• Kızarmış gözler,
• Eklemlerde ödem,
• Kas ağrısı,
• Bütün vücutta kaşınma ve döküntü.

Kişinin şiddetli bir şekilde belirtileri gördüğü zaman hastalığın süresi 2 haftaya kadar çıkabilir. Bazı çalışmalar Zika virüsünün Guillain Barre sendromunu tetiklediğini tespit etmiştir. Guillain Barre sendromu immün sistemin periferik sinir sistemine saldırmasıdır. Bu kişilerde kasta güçsüzlük, duyusal problemler, ağrı ve hatta felç gibi semptomlar görülebilir. Bunlarla birlikte Zika virüsü, omurilik iltihabına (myelitis) ve nöropatiye yol açabilir.

Zika Virüsü Hamilelerde Ne Gibi Sorunlara Yol Açar?

Zika virüsü anneden fetüse geçer ve bebekte sorunlara yol açabilir. Buna Konjenital Zika Sendromu denir. Yapılan çalışmalarda Zika virüsü bulaşmış bir annenin bebeğinde mikrosefali ve konjenital malformasyonlar görüldüğü tespit edilmiştir. Bu malformasyonlar arasında uzuv kontraktürü, kas tonusunun fazla olması, göz gelişiminde hasar, duyma kaybı bulunur. Bebek prematüre de doğabilir. Konjenital Zika sendromu dışında anne 20 haftadan önce ya da sonra bebeği kaybedebilir.

Bebeğin bu virüsten ne kadar etkilendiği annenin bu virüse kaç haftalık gebeyken bulaştığı, virüsün ne kadar süredir semptom gösterdiği gibi faktörlere bağlıdır.

Zika virüsü bulaştığı düşünülen bir anne semptom göstermese de fetal ultrason muayenelerine alınmalıdır, düzenli takibi yapılmalıdır.

Zika Virüsü Tanısı Nasıl Konur?

Semptomlardan şüphelenilen ya da taşıyıcı sivrisineklerin fazla olduğu bir bölgeden gelmiş kişiden kan ya da idrar örneği alınır. Alınan bu örnekle viral nükleik asit tespiti (Zika virüsünde bulunan gen maddesinin kanda tespiti) ya da serolojik test (alınan kan testinde virüsün varlığını saptamak için yapılan test) uygulanır. Serolojik testler Zika virüsü için pek tercih edilmez çünkü Batı Nil, Sarı Humma ya da Dang virüsü gibi diğer Flavivirüs türleri ile karışabilir. Kişi aynı sivrisinek türü ile taşınan bu virüsler için yakın zamanda aşı olmuş olabilir ya da bu virüslerden biri de bulaşmış olabilir. Genelde tanı için PCR (virüse ait RNA’nın tespiti) uygulanır. Zika bir RNA virüsüdür ve çalışmalar Zika’nın genini kodlayan RNA’sının uzun bir süre boyunca kanda görülebileceğini göstermektedir.

Zika Virüsü Tedavisi Nedir?

Zika virüsü için belirli bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır ve bu nedenle semptomatik tedavi uygulanır. Zika virüsü belirtileri azaltılmasına yönelik ilaçlar verilir. Döküntü, ateş, eklem ağrısının görüldüğü kişilere ateş düşürücü ve analjezik verilmesi önerilir. Kişi dinlenmelidir ve su içmelidir. Kişide Zika ile beraber Deng virüsünün de olması ihtimali elenmeden önce kişiye aspirin benzeri steroid olmayan antiinflamatuar ilaçlar verilmemelidir.

Zika virüsü bulaşmış hamile bir kişi kadın doğum ve enfeksiyon uzmanı ile görüşerek bebeğin gelişimi için ultrason taraması yaptırmalıdır. Bebeğin gelişimi, konjenital Zika sendromu ihtimalleri göz önünde bulundurularak gerekli tedavi planı yapılır.

Zika Virüsü Hakkında Sık Sorulan Sorular

Zika virüsü Aedes türü sivrisinekler tarafından taşınan birçok virüsten biridir. Bu virüsün bulunduğu endemik bölgelerden özellikle hamileler kaçınmalıdır.

ZİKA VİRÜSÜ İNSANDAN İNSANA BULAŞIR MI?

Zika virüsü anneden bebeğe bulaşabilir ve iki insan arasında cinsel yolla ya da kan transfüzyonu yolu ile bulaşabilir. Emzirme yolu ile bulaştığına dair bir kanıt bulunamamıştır.

ZİKA VİRÜSÜ AŞISI VAR MI?

Zika virüsü aşısı ya da tedavisi bulunamamıştır ancak çalışmalar devam etmektedir.

ZİKA VİRÜSÜ EVCİL HAYVANDAN BULAŞABİLİR Mİ?

Zika virüsünün taşıyıcısı Aedes grubu sivrisineklerdir. Evcil kedi, köpek ya da kuş türlerinden insana zika virüsü geçişine dair bir kanıt bulunamamıştır.

Zika virüsü taşıyıcısı sivrisineklerin fazla bulunduğu endemik bölgelerden dönen ve semptom gören kişiler en kısa zamanda bir enfeksiyon uzmanına muayene olmalıdırlar.