Apse, genellikle bakteriyel enfeksiyonlar nedeniyle oluşan içi irin dolu keselerdir. Vücudun her yerinde gelişebilir ama en çok cilt yüzeyinde ve dişlerde görülür. Diş apseleri çok şiddetli ağrılara ve yanakta şişmeye yol açabilir. Tedavi sürecinde ağrı kesiciler ve hijyen için tuzlu, karbonatlı veya hidrojen peroksitli su ile ağzı çalkalamak yardımcı olabilir. Antibiyotikler yaygın ve şiddetli bir enfeksiyon olmadığı sürece diş apsesi tedavisinde pek tercih edilmez. Apsenin nedenini ve dişin durumunu anlamak için röntgen çekilir ve ona göre bir tedavi planı uygulanır. Apse çoğunlukla önce boşaltılıp temizlenir. Ardından diş kurtarılabilecek durumdaysa kök kanal tedavisi uygulanır, değilse diş çekilir. Diş apsesinin tedavisi ihmal edilirse ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir.

Apse nedir?

Apse, vücut dokusunda gelişen ve enfeksiyon sonucu oluşan irin dolu bir kesedir. Kırmızı veya pembe renkli, dokunmaya hassas, sıcak ve ağrılıdır. Çoğunlukla cilt altında (cilt apseleri) görülse de herhangi bir organda veya organlar arasındaki boşluklarda da (iç apseler) gelişebilir. Özellikle diş apseleri ciddi ağrılara, ağız kokusuna, sıcak-soğuk hassasiyetine ve eğer tedavi edilmezse de ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir.

Apse neden olur?

Çoğu apseye stafilokok adı verilen bir bakteri türü yol açar. Bakteri vücuda girdiğinde bağışıklık sistemi etkilenen bölgeye enfeksiyonla savaşmak için beyaz kan hücreleri gönderir. Beyaz kan hücreleri bakterilere saldırırken irinle doldurulan bir boşluk oluşturarak apseye neden olur. İrinde ölü doku, beyaz kan hücreleri ve bakteriler bulunur.

Nadiren de olsa apse, virüs, mantarlar veya parazitlerden de kaynaklanabilir. Ayrıca yutulan nesneler, batık kıllar veya tıkalı vücut bezleri de apse oluşumuna neden olabilir.

Diş apsesi neden olur?

Diş apsesi çoğunlukla diş kökünde veya çevresinde gelişen bir enfeksiyon sonucunda kök kanalındaki yumuşak pulpa (diş özü) dokusu iltihaplandığında ya da öldüğünde oluşur. 

Bu duruma yol açan başlıca nedenler ise şunlardır: 

• Diş çürükleri
• Kırık, yontulmuş veya başka yollarla yaralanan diş
• Diş minesindeki açıklıklar
• Eskimiş dolgular
• Diş eti hastalığı

Apse çeşitleri

• Cilt apseleri: Genellikle yüz, boğaz, koltuk altı veya kasıkları etkiler.
• Pilonidal apseler: Kalça kıvrımlarında oluşur ve kıl dönmesi olarak da bilinir.
• Anorektal apseler: Anüs (makat) bölgesinde gelişir.
• Bartholin apsesi (kisti): Vajina girişinin her iki tarafında bulunan Bartholin bezlerinde oluşur.
• Omurilik apsesi: Çoğunlukla verem mikrobundan kaynaklanan bir apse çeşididir.
• Diş apsesi: Dişlerin içinde, diş etlerinde veya dişleri yerinde tutan kemikte oluşabilir.

Mevcut bir tıbbi durumun komplikasyonu olarak beyin, böbrek veya diğer organlarda da apse oluşabilir.

Diş apsesi türleri

Diş apsesinin en sık görülen türleri şunlardır:

• Periapikal apse: Bu apse bakteriler diş pulpasını istila ettiğinde diş kökü ucunda oluşur. Diş pulpası dişin kan damarlarını, sinirlerini ve bağ dokusunu içeren en iç kısmıdır. Genellikle tedavi edilmeyen bir diş boşluğunun, kırığının veya önceki diş tedavisinin bir sonucu olarak ortaya çıkar.
• Periodontal apse: Diş kökünün yanındaki diş etinde gelişen bir apse türüdür. Diş eti ve diş arasına sıkışan yiyecek kalıntıları sonucu bakteri birikimiyle oluşur. Apse çevre doku ve kemiğe de yayılabilir. Başlıca nedeni düzenli uygulanmayan diş bakımıdır. Diş eti hasarı da bazen periodontal apselere neden olabilir.
• Diş eti apsesi: Sadece diş etlerinde gelişen apsedir ve dişleri etkilemez.

Tedavi edilmeyen apseler daha da kötüleşerek hayatı tehdit eden komplikasyonlara yol açabilir.

Tedavi edilmeyen diş apsesinin olası komplikasyonlar:

• Diş kaybı
• Kan enfeksiyonu (septisemi)
• Enfeksiyonun yumuşak dokuya ve/veya çene kemiğine yayılması
• Enfeksiyonun vücuda yayılması (beyin apsesi, kalp iltihabı ve zatürreeye yol açabilir)

Diş apsesi belirtileri

• Zonklama ve şiddetli ağrı (kulağa, çeneye ve boyuna da yayılabilir)
• Yanakta kızarıklık ve şişme
• Sıcak-soğuk hassasiyeti
• Çiğneme veya ısırma esnasında ağrı
• Diş renginde değişiklik
• Parlak, kırmızı ve şiş diş eti
• Ağız kokusu ve tat kaybı
• Boyun veya çene altında şiş lenf düğümleri
• Ateş
• Ağzı tam açmada, yutmada veya nefes almada güçlük

Diş apsesi ağrısına ne iyi gelir?

• Ağrı kesiciler: Ağrı kesiciler ağrıyı azaltmaya yardımcı olabilir. En etkilileri etkin maddesi ibuprofen ve parasetamol olan ağrı kesicilerdir. 16 yaş üstü kişiler aspirin de kullanabilir. Ancak aspirini apseli diş üzerine koymayın, ağız ülserine yol açabilir.
• Karanfil yağı: Doğal bir ağrı kesicidir. Seyreltilmiş yağdan birkaç damla pamuk üzerine döküp ağrıyan diş üzerinde 2-3 dakika tutun. Pamuğu aldıktan sonra 10 dakika daha bekleyip ağzınızı ılık suyla çalkalayın. Ayrıca küçük bir bardak suya birkaç damla karanfil yağı ilave ederek gargara da yapabilirsiniz.

• Sarımsak: Doğal bir antibiyotik olan sarımsak bakterileri öldürebilir ve ağrıyı dindirebilir. Bunun için taze bir diş sarımsak ezip apseli dişinize sürün. Ağrı hafifleyince ağzınızı çalkalayın.
• Soğuk kompres: Ağrıyı ve yanak şişmesini azaltabilir. Bir torbaya buz küpleri koyup kuru bir bezle sardıktan sonra şiş yanağın üzerinde bastırmadan tutun. 15 dakikada bir uygulayabilirsiniz.

Ayrıca antibakteriyel özelliğe sahip kaya tuzlu, karbonatlı veya hidrojen peroksitli su ile ağzı çalkalamak diş apsesini geçici olarak rahatlatabilir. Ölçüler şöyle olmalıdır:

• Tuzlu su: Yarım bardak ılık suya yarım çay kaşığı kaya tuzu
• Karbonatlı su: Yarım bardak ılık suya bir tutam tuz ve yarım çorba kaşığı karbonat
• Hidrojen peroksit (oksijenli su): Bir kahve fincanı ılık suya eşit miktarda oksijenli su (karışım kesinlikle yutulmamalıdır) (4)

Diş apsesi tedavisi

Apseli dişin durumunu ve enfeksiyonun diğer dişlere yayılıp yayılmadığını saptamak için öncelikle bir diş röntgeni çekilir. Apsenin türüne ve şiddetine bağlı olarak genellikle aşağıdaki tedaviler uygulanır:

Bu tedaviler lokal anesteziyle uygulanır. Antibiyotik sadece enfeksiyon yayıldıysa veya hastanın zayıf bir bağışıklık sistemi varsa reçete edilir. Tekrarlayan apselerde hastalıklı dokuyu cerrahi müdahaleyle genel anestezi altında çıkarmak gerekebilir. Bu ameliyat bir ağız cerrahı tarafından yapılır.

Diş etinde oluşan apselerde ilgili bölgedeki irin iyice boşaltılır. Ardından apsenin tekrarlanmasını önlemek için diş etleri ve dişin kök yüzeyleri iyice temizlenip dezenfekte edilir.

Diş apsesi ağrısı ne kadar sürede geçer?

Tedavi sonrasında diş ağrısı birkaç günde tamamen geçer.

Diğer apselerin tedavisi

Diğer apse çeşitlerinde uygulanan ana tedaviler şunlardır:

• Antibiyotikler: Enfeksiyonu temizlemek ve yayılmasını önlemek için reçete edilebilir.
• Drenaj işlemi: Apseli bölgeye lokal anestezi altında kesi uygulanır. Daha sonra iğne drenaj işlemiyle irin boşaltılır.
• Cerrahi müdahale: Özellikle iç apselerde iğne drenaj yöntemiyle irini boşaltmak mümkün olmadığında cerrahi müdahale gerekebilir. Genel anestezi altında yapılan ameliyat, apsenin türüne ve vücudun neresinde olduğuna bağlı olarak değişebilir.

Apse patlaması nedir?

Apse patlaması, apsenin fiziksel etkenler sonucu kendiliğinden patlamasıdır. Apse iyice büyüdüğünde patlama olasılığı artar ve akıntıya neden olur.

Diş apsesi patladığında ağrı birden kesilir ve akan irin nedeniyle ağızda kötü bir tat hissedilir. Bu durum irinin diğer dişlere bulaşarak enfeksiyonun yayılmasına yol açabilir. Ayrıca apseli bölgede hala bakteriler bulunabileceğinden apse oluşumu tekrarlanabilir. Bu nedenle apse patladığında hemen diş doktoruna gitmek gerekir.

Diş apsesi patladığında alınabilecek önlemler şunlardır:

• Ağzı bol suyla iyice temizlemek
• Tuzlu suyla sık sık gargara yapmak

Diş apsesi için faydalı öneriler

• Diş apsesi oluştuğunda diş kaybı gibi komplikasyonları önlemek için hemen diş doktorunuzdan randevu alın.
• Sıcak-soğuk yiyecek ve içeceklerden kaçının. Ilık ve yumuşak yiyecekler yemeyi deneyin.
• Tatlı hiçbir şey tüketmeyin.
• Yemek yerken apseli dişinizi kullanmayın.
• Dişlerinizi yumuşak bir diş fırçasıyla temizleyin ve geçici olarak apseli dişin etrafında diş ipi kullanmayın.
• Diş apsesini kesinlikle kendiniz patlatmaya kalkmayın. Bu durum enfeksiyonun yayılmasına ve/veya kana karışmasına neden olabilir.