Fobi, herhangi bir şeyden mantık dışı ve aşırı bir şekilde korkmaktır. Bir fobiye sahip insanlar fobi kaynağıyla karşılaştıklarında aşırı derecede korku ve duyarlılık hissederler. Korku bir yere, duruma veya nesneye ilişkin olabilir. Yaygın kaygı bozukluğunun tersine fobi özgün bir duruma ilişkin olarak ortaya çıkmaktadır. Fobiler mantıksız korkular olmakla birlikte fobiye sahip kişiler gerçeklik kaybı yaşayan insanlar değildir. Bu nedenle fobilerle diğer psikolojik hastalıklar ayrılmaktadır.

Fobinin Nedenleri

Fobiye genetik veya çevresel faktörler sebep olabilir. Anksiyete bozukluğuna sahip akrabaları olan çocuklar fobi açısından risk grubundadır. Boğulma, yangın veya hayvan saldırısı gibi yoğun stresli olaylar fobiye kaynaklık edebilmektedir. Ayrıca travmatik beyin yaralanmasına sahip kişilerde de fobi oluşabilmektedir. Madde kullanımı ve depresyonun da fobiyle ilişkisi vardır.

Çeşitli Fobiler

Hayvan fobileri: Kedi, köpek, yılan, örümcek gibi hayvanlardan aşırı düzeyde korkmadır. Kişi bazı durumlarda bu hayvanların resimlerine veya belgesellerdeki videolarına bile tahammül edemez.  

Yükseklik korkusu: Bu fobiye sahip kişiler yüksek binalar, köprüler, dağlar gibi yüksek yerlerden kaçınırlar. Asansörden kapalı kalma korkusundan farklı olarak yükseldiği için korkarlar. Yükseklik deneyimi bu kişilerin vertigo, sersemlik, terleme gibi belirtileri hissetmelerine neden olabilir. Hatta bu belirtiler ölecekmiş gibi hissetme veya bilincini yitirme korkusuna da uzanabilmektedir.

Kan ve yaralanma fobisi: Kişinin kendisinin veya bir başkasının kanına değmesi, hatta bazen de bu kanı sadece görmesi nedeniyle bayılmasıdır. Bazı durumlarda bu fobiye sahip kişiler kan kelimesinin kendisinden etkilenebilirler. Halk arasında “kan tutması” olarak da bilinir. Bu fobi nedeniyle bazı insanlar çok gerekli tıbbi müdahalelerden kaçınabilmektedirler.  

Uçak fobisi: Bindikleri uçağın düşeceğine dair inancın kaynaklık ettiği bir fobidir. Uçaktaki en küçük sarsıntıyı bile düşme belirtisi olarak yorumlarlar. Bu fobiye sahip olanlar uçakla seyahat etmek yerine çok daha zahmetli olması ve zaman almasına rağmen karayolu veya demiryoluyla seyahat etmektedirler.

Yutma fobisi: Bir şeyler yediğinde solunum yoluna kaçacağı ve bu nedenle boğularak öleceği inancı bu fobiye kaynaklık eder. Bazı yiyecekleri veya içecekleri hiç tüketmezler. İleri şekillerde yutma fobisi ciddi kilo kaybına sebep olabilir.

Araba kullanma fobisi: Kişi arabayı kullanmaya karşı veya bazı durumlarda arabaya binmeye karşı fobik olabilir. Bu kişiler kaza yapacakları bir yerlere çarpabilecekleri, yaralanabilecekleri hatta ölebilecekleri ya da başkalarının zarar görebilecekleri yönünde inanca sahiptirler. Arabaya sahip oldukları halde araba kullanmaktan kaçınırlar.

Günümüzde Görülen İlginç Fobiler

• Hippopotomonstrosesquippedaliophobia: En uzun fobi kelimesidir; kelimenin uzunluğunun tersine, uzun kelimelerden korkmak anlamındadır.
•  Anatidaefobi: Bu fobisi olan kişi, bir ördek tarafından izlendiğini düşünerek korkabilir. Bu fobi çoğunlukla çocukluk döneminde bir ördeğin saldırısına uğramış veya bir ördek tarafından kovalanmış kişilerde bulunur.
• Geletofobi: Kişinin kendisine gülünmesinden veya dalga geçilmesinden korkması durumudur. Bu fobiye sahip olan kişiler genelde bulunduğu ortamda atılan her kahkahanın kendileri hakkında olduğunu düşünür. Çoğu insan kendisine gülünmesini veya kendisiyle dalga geçilmesini sevmez fakat bu fobiye sahip olan insanların bu durumu içselleştirdiği ve bu duruma karşı fazla korku duyduğu görülür. 
• Agirofobi: Bir caddede karşıdan karşıya geçme korkusuna denilir. Bu fobiye sahip olan kişiler özellikle de yaya geçitlerinde büyük korku yaşarlar.
• Panfobi: Her zaman var olan bir kötülüğe inanma ve bunun sonucunda da her şeyden korkma durumudur. Tıp literatüründe bu durum fobi olarak geçmez.
• Ranidafobi: Kurbağalardan korkmaktır. 
• Ksantofobi: Bazı renkler insanı istemsiz bir şekilde tedirgin edebilir ve bu da sarı renge duyulan tedirginlik halidir. Bu fobi insanda psikolojik hatta hormonal olarak rahatsızlık yaratabilir. 
• Obesofobi: Bu fobi insanların şişmanlamaktan fazla şekilde korkması olarak tanımlanır. 
• Pogonofobi: Sakallardan veya sakallı kişilerden korkma durumudur. Bu fobi kişilerin çocukluk döneminde yaşadığı sakallı kişilerle alakalı kötü bir olaya işaret ediyor olabilir. 
• Halitofobi: Obsesif kompülsif bozukluk yaşayan kişilerde sıklıkla görülen bu fobi kötü nefes fobisi olarak tanımlanır. 
• Globofobi: Balonlardan özellikle de balonların patlamasından korkulmasıdır. Bu kişiler balon olan bir ortama girdiğinde büyük tedirginlik yaşarlar. 
• Gametofobi: Kişilerin evlenmekten korkmasıdır. Bu fobiye sahip olan kişiler genellikle bir ortamda odak olmayı sevmeyen ve sosyal hayatlarında sıkıntılar yaşayan kişilerdir.
• Jinofobi: Çocukluk döneminde anne, abla, öğretmen veya kişide büyük etkisi bulunan herhangi bir kadınla alakalı kötü anıları bulunan, bu kişilerden kötü muamele gören kişilerde sıklıkla görülen kadınlardan korkma durumudur. 
• Seksofobi: Kişinin cinsel aktivitelerden veya cinsel organlardan korkmasıdır. Geçmişte yaşanmış kötü anılar, aile eğitimi veya dinsel ve toplumsal baskılar kişide bu fobinin oluşmasını tetikler. 
• Aritmofobi: Çocukluk veya gençlik döneminde matematikle alakalı kötü anıları bulunan kişilerde sıklıkla görülen sayılardan korkma durumudur. 
• Nomofobi: Günümüzde çok yaygın şekilde görülen telefonsuzluktan korkmak olarak adlandırılan fobidir. Bu fobiye sahip olan kişiler telefonu yanında olmadan dışarıya çıktığında kendini tedirgin, gergin hissedebilir ve bu durumdan büyük korku duyar. 
• Triskaidekafobi: Özellikle Batı ülkelerinde sıklıkla görülen bu fobi 13 sayısından korkmak anlamına gelir. Batı kültüründe 13 sayısının uğursuz olduğu düşünülür fakat bu düşünce bizim kültürümüzde yaygın değildir. 
• Tafefobi: Mezarlardan korkmak ve diri diri gömülme korkusu taşımak anlamındadır. Bu fobisi olan kişiler öldüklerinin sanılması ve bu nedenle gömülme korkusu taşırlar. 
• Teknofobi: Gelişmiş olan teknolojiden korkmaktır. Son günlerde teknolojide görülen büyük yenilikler ve yapay zekanın oldukça geliştirilmesi bu fobiyi taşıyan kişilerin tedirginlik ve gerginlik düzeyinin artmasına neden olur. Yapay zekanın ilerlemesi ve kötü bir hal alması bu kişilerin en büyük korkuları arasındandır.
• Venüstrafobi: Bu fobi güzel kadınlardan korkmak olarak bilinir. Bu fobiye özgüvensizlik neden olabilir. Bu fobiyi taşıyan kişiler karşılarındaki güzel buldukları kadının gözlerine bakmakta bile zorlanabilir. 
• Tetrafobi: Özellikle de Doğu Asya ülkelerinde görülen bu fobi dört sayısından korkmak anlamındadır. Doğu Asya ülkelerinde bu fobi o kadar yaygındır ki bazı asansörlerde dört sayısı yoktur. 
• Roller Coaster Fobisi: Yükseklikten, hissedilen basınçtan ve yüksek hızdan kaynaklı görülen bir fobidir. Bu fobiye sahip kişiler Roller Coaster’a bindikleri zaman kendilerini güvensiz ve çaresiz hissederler. 
• Androfobi: Çocukların veya gençlerin baba, abi veya öğretmen gibi hayatındaki önemli erkek figürlerden gördüğü kötü muamele veya bu kişilerle yaşadığı kötü anılar sonucu oluşabilen erkeklerden korkma olarak tanımlanan fobidir. 
• Kronofobi: Zaman kavramına veya zamanın ilerleyişine karşı duyulan korkudur. 
• Koumpounophobia: Giyinme konusunda kişilerin büyük sıkıntılar yaşamasına neden olan bu fobi kıyafetlerin düğmelerinden korkmak anlamına gelir. 
• Kimofobi: Kişilerin küçük veya büyük fark etmeksizin dalgalardan korkmasıdır. 
• Apifobi: İnsanlarda sıklıkla görülen bu fobi arılardan korkma durumudur. Çocukluk döneminde kendisinin veya yakın çevresinde bulunan bir kişinin arı tarafından sokulması kişide bu fobinin görülmesini tetikleyebilir. 
• Asimetrifobi: Sıklıkla karşılaşılan bu fobi de simetrik olmayan cisimlere karşı duyulan korkudur. 
• Atelofobi: Kişinin kusursuz olamamaktan korkmasıdır. 
• Arakibutirofobi: Görülen en ilginç fobilerdendir. Kişinin fıstık ezmesi yerken fıstık ezmesinin damağına yapışmasından korkmasıdır.
• Manyofobi: Kişinin yakın çevresinde psikolojik sorunlar yaşamış veya yaşamaya devam eden kişilerin bulunması sonucu oluşabilen kişinin delirmekten korkması durumudur. 
• Paraskavedekatriafobi: Ayın 13’ü ve cuma gününe denk gelen günlerden korkmak anlamındadır. 
• Peladofobi: Küçük yaşlardaki çocukların kel olan kişilerden etkilenmesi sonucu görülen kel kişilerden korkma veya kelleşmekten korkma durumudur. 
• Fobofobi: Bu kişiler yeni korkular edinmekten korkarlar ve bu nedenle kendilerini korkutacak yeni bilgiler edinmekten uzak dururlar.
• Pentherafobi: Evli insanların kaynanalarının hayatlarına fazla etkisi bulunmasından korkmasıdır. 
• Politikofobi: Politikacılardan korkma durumudur.
• Takofobi: Yüksek hızdan korkulmasıdır. 
• Transfobi: Genelde homofobik kişilerde görülen bu fobi transseksüel bireylerden korkulmasıdır. 
• Tripanofobi: Özellikle çocuklarda sıklıkla görülen bu fobi iğne veya aşıdan korkulması durumudur. 
• Gefirofobi: Köprülerden korkmak anlamına gelir ve bu fobiyi taşıyan kişiler köprülerin üzerinden geçmekten çekinirler.
• Helyofobi: Güneşten, güneş ışığından veya parlak olan ışıklardan korkulmasıdır bu fobi günlük hayatta birçok probleme neden olabilir.
• Hipnofobi: Genelde dengesiz hayat süren veya sıklıkla kabus gören kişilerde görülen bu fobi uykudan korkulmasıdır. 
• Filemafobi: Birini öpmekten veya öpülmekten duyulan gerginliktir.
• Eisoptrofobi: Kendisinin veya bir başkasının yansımasını aynada görme korkusu olarak tanımlanır.
• Ablütofobi: Genellikle küçük yaştaki çocuklarda görülen yıkanma korkusudur.
• Pediofobi: Oyuncak bebeklerden korkulmasıdır. Bu fobiye sahip kişilerin robotlardan veya vitrin mankenlerinden de korktuğu görülebilir. 
• Klostrofobi: Günümüzde sıklıkla rastlanılan bu korku her tarafı kapalı ve basık mekanlarda bulunmaktan duyulan korkudur. 
• Haptofobi: Dokunulma hissinden korkulmasıdır. Dokunmak bu kişilerde yanma hissiyatına neden olur.
• Ksilofobi: Ormanlardaki ağaçlardan hatta tahta olan birçok cisimden korkulmasıdır.
• Cherofobi: Kişinin mutlu olmaktan hatta olumlu davranışlar sergilemekten veya olumlu duygular hissetmekten çekinmesidir.
• Tripofobi: Bu fobi de günümüzde sıklıkla görülen fobiler arasında sayılabilir. Delik korkusu veya delikli cisimlerden rahatsız olunması anlamına gelir. 

Fobi Tedavisi

Fobilerin tedavisinde kullanılan en yaygın terapi yöntemi Bilişsel davranışçı terapinin içinde yer alan sistematik duyarsızlaştırmadır. Bu yöntem bir yandan fobinin mantıksızlığı konusunda kişinin farkındalığını artırmayı hedeflerken diğer taraftan da kişinin bu fobinin üzerine gidebilmesi için gerekli ortamı hazırlar. Fobiyi parçalara ayırıp hiyerarşik hale getirerek basamaklar oluşturur. Kişinin öncelikle baş edebileceği basamaklara maruz kalmasını sağlar. Kişi maruz kaldığı bu basamaklara duyarsızlaştıkça üst basamaklara çıkması kolaylaşır.  Başka bir deyişle kişi alt basamaktaki zorlukları aştıkça üst basamaktaki zorluklara ilişkin kaygı düzeyi azalır. Tedaviden sonuç olma oranı oldukça yüksektir.

Manipülasyon Nedir? Manipülatif İnsanların 7 Özelliği