Kolonoskopi, rektum ile kalın bağırsağın incelendiği endoskopik bir uygulamadır. Kolonoskopi işlemi esnasında gerekirse kalın bağırsaktaki polipler alınabilir ya da laboratuvarda incelenmesi için poliplerden doku örneği alınabilir. Makattan başlanarak yapılan kolonoskopi uygulaması, hem tanı hem de tedavi amaçlı olarak yapılabilmektedir. Bu işlemde bağırsak, ucunda ışık ve bir kameranın yer aldığı esnek bir tüple incelenmektedir.

Kolonoskopi Hangi Durumlarda Yapılır?

Kolonoskopi genel olarak;

• Bağırsakta yaşanan problemlerin tanısı, 
• Geçmeyen karın ağrısı,
• Rektal kanama,
• Kronik kabızlık,
• Nedeni belirsiz kansızlık (anemi) ya da demir eksikliği,
• Kronik ishal,
• Sebebi belirsiz kilo kaybı gibi durumlarda uygulanan bir işlemdir.

Bunların haricinde, bağırsak kanseri taraması ve polip kontrolünde de bu yönteme başvurulur. 

Bağırsak Kanseri Taraması: Herhangi bir şikâyet olmasa bile kolon ve rektum kanserinin erken tanısı için kolonoskopi yapılması gerekmektedir. 50 yaşın üstündeki bireylere, her 5 senede bir olmak üzere, kolonoskopi yapılması tavsiye edilmektedir. Ailesinde kolon ya da rektum kanseri geçmişi olan bireyler için kolonoskopi sıklığı değişiklik gösterebilmektedir.

Polip Kontrolü: Daha önceden bağırsak polip problemi yaşayan bireylerin, belirli aralıklarla kolonoskopi taramasından geçmesi gerekebilmektedir. Bağırsak poliplerinin erken aşamada teşhis edilerek kolonoskopi uygulaması esnasında alınması bağırsak kanserinden korunmanın en önemli yöntemlerinden biridir.

Kolonoskopi Nasıl Yapılır?

Kolonoskopi uygulaması yapılmadan önce bir hazırlık süreci mevcuttur. Kolonoskopi öncesi uygulamayı yapacak olan doktora;

• Gebelik,
• Akciğer hastalıkları,
• Kalp hastalıkları,
• Diyabet,
• Kullanılan ilaçlar ya da ilaç alerjisi ile alakalı bilgiler eksiksiz verilmelidir.

Kolonoskopi işleminin başarıyla tamamlanması için bağırsakların temiz olması gerekmektedir. Bunun için çeşitli yöntemler uygulanabilmektedir. Bağırsakların gerektiği biçimde temizlenmemiş olması, lezyon ya da polip olarak isimlendirilen yapıların kolonoskopi uygulaması esnasında gözden kaçmasına ve işlemin uzayarak tekrarlanmasına sebep olabilir. İşlem uygulanırken genel olarak izlenen adımları ise şu şekilde sıralayabiliriz;

• Kolonoskopinin yapılacağı gün, uygulamadan sonra rahat edebilmek amacıyla bol ve rahat kıyafetler giyilmesi tavsiye edilir.
• Kolonoskopiye başlamadan önceki gün hasta bireye sakinleşmesi için ağrı kesici verilir.
• Uygulama esnasında ise hasta bireyin arkasını açıkta bırakan “kolonoskopi pantolonu” şeklinde adlandırılan bir giysi giyilir.
• Gerekli görüldüğü zaman solunum ile tansiyon ve kalp atış hızının anbean takip edilebilmesi için hastanın vücuduna elektrotlar takılabilir.
• Hasta muayene masasında yana doğru yatarak dizlerini göğsünde birleştirir.
• Kolonoskopi pozisyonunun sağlanmasının ardından hekim kolonoskopu makata yerleştirir.
• İşlemin daha kolay bir şekilde yapılabilmesi ve daha net bir görüntü almak için ilgili hekim bağırsaklara biraz hava verebilir.
• Kolonoskopi cihazının ucunda bulunan kamera görüntüleri bağlı olduğu harici bir monitöre iletir ve böylece doktor kolonunun içerisini daha rahat inceleme fırsatı bulabilir.

Kolonoskopi Sonrası Nelere Dikkat Etmek Gerekir?

• Kolonoskopi sonrasında hasta birey hastanede yaklaşık 1 saat istirahat ettirilir. Hastalar kolonoskopi işleminden sonra aynı gün taburcu edilir.
• Hastaya sakinleştirici verildiği için refakatçi olarak yanında bir kişinin olması önemlidir.
• İşlemin yapıldığı gün araç sürülmemesi ve işe dönülmemesi gerekmektedir.
• İşlemden bir iki saat sonra bağırsaklardaki hava sebebiyle şişkinlik ve gaz sancısı meydana gelebilmektedir. Yürüyüş yapmak yaşanabilecek bu durumlara iyi gelebilir.
• Ağır kaldırmak ya da yorucu faaliyetlerden uzak durulmalıdır.
• Uygulama sonrası dışkıda az miktarda kan olabilir. Çoğunlukla bu durum problem yaratmamaktadır. Fakat kanamanın devam ettiği vakalarda doktorla tekrardan görüşülmesi gerekmektedir.
• Günlük hayat düzenine geri dönmek için 1 gün kadar beklemek gerekir.
• Kolonoskopiden sonra normal beslenme düzenine geri dönülebilir. Fakat uygulama esnasında biyopsi için bağırsaktan doku alındıysa ya da polip çıkarıldıysa doktor özel bir diyet tavsiye edebilir.
• Kan sulandırıcı ilaç kullanan kişilerin bir süreliğine bu ilaçları kesmesi gerekebilir. 

Ayrıca kolonoskopiden sonra meydana gelebilecek şu belirtilere dikkat edilmesi gerekmektedir; 

• Titreme,
• Ateş,
• Geçmeyen baş dönmesi ve mide bulantısı,
• Tuvalete çıkamamak,
• Dışkıda kan olması,
• Göğüs ağrısı, 
• Kalp çarpıntısı,
• Birden fazla rektal kanama,
• Şiddetli karın ağrısı ya da şişkinlik,
• Kusma. 

Özellikle de şiddetli karın ağrısı, ateş, titreme, bulantı ve kusma gibi belirtiler kalın bağırsak delinmesinin habercisi olabilmektedir. Bu gibi durumlarda vakit kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. 

Kolonoskopi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular 

Kolonoskopi İçin Hangi Doktora Gidilmelidir?

Kolonoskopi tanı amaçlı yapılabildiği gibi tedavi amaçlı da yapılabilmektedir. Kalın bağırsak ve rektumun incelendiği kolonoskopi uygulaması, gastroenteroloji ve genel cerrahi uzmanları tarafınca yapılmaktadır. Kolonoskopide deneyimli uzmanların uygulamayı gerçekleştirmesi olası risklerin önüne geçebilmektedir. Aynı zamanda kalın bağırsak delinmesi gibi olası tehditlere karşı uygulama, acil müdahale yapılabilecek merkezlerde yapılmalıdır.

Kolonoskopiye Hazırlanırken Nelere Dikkat Etmek Gerekir?

Kolonoskopi Diyeti 

Kolonoskopi uygulamasından önce bazı diyet veya sıvı kısıtlamaları olabilmektedir. Fakat bu tip bir beslenme tarzının uygulanıp uygulanmayacağı kişiye göre değişiklik göstermektedir. Hekim hasta bireyin durumunu değerlendirdikten sonra kolonoskopi işlemi için diyetin gerekliliğine karar vermektedir.

Kolonoskopi diyeti, tüketildiğinde posa bırakan yüksek lifli bitkisel gıdalardan kaçınmaya dayanır. Lifli besinlerin tüketimi çok fazla posa bırakacağı için kalın bağırsak temizliğinde problemler yaşanabilir. Ayrıca kolonoskopiden bir gün önce katı gıdalar tüketilmemelidir. Bunların yerine su, çay ve meyve suyu tüketilebilir. 

Bunların haricinde, kolonoskopiden bir gün önce bir ya da iki kere yoğurt tüketilebilir. Kolonoskopi esnasında kanla karışabilecek kırmızı renkli meşrubatlardan uzak durmak önemlidir. Aynı zamanda işlemden önceki gece yarısının ardından herhangi bir şey yiyip içilmemelidir.

Kolonoskopiden birkaç gün önce;

• Tam tahıllı gıdalar,
• Kuru yemiş,
• Tohum,
• Kuru Meyve
• Kabuklu ya da çekirdekli meyveler,
• Makarna, 
• Bezelye,
• Kuru Fasulye gibi besinlerden uzak durulmalıdır ve düşük lifli beslenmeye özen gösterilmelidir.

Kolonoskopiden bir gün öncesine kadar; 

• Yumurta,
• Yoğurt,
• Peynir, 
• Kırmızı ya da beyaz et ile balık tüketilebilir.

Kolonoskopi Günü 

Katı ve sıvı hiçbir besin tüketilmemelidir. Kolonoskopi esnasında sakinleştirici anestezi kullanılacağından dolayı, sigara ve tütün mamullerinden uzak durulmalıdır.

Kolonoskopi İlaçları

Kolonoskopi için bağırsakların temizlenmesine katkı sağlayan çeşitli ilaçlar ve yöntemler bulunmaktadır. Kolonoskopi uygulamasını gerçekleştirecek ilgili hekim, hasta bireye göre ilaç ve dozaj ayarlamasını yapacaktır. Bu doğrultuda, uygulanacak beslenme düzenine ek olarak, bağırsakların temizlenmesi için; 

• Sodyum fosfat,
• Müshil ilaçları,
• Makrogol etken maddesi barındıran ilaçlar,
• Mannitol,
• Polietilen glikol gibi pek çok ilaç kullanılabilir.

Kolonoskopi Ne Kadar Sürer?

Kolonoskopi işlemi yaklaşık olarak 20 dakika ila 1 saat arasında sürmektedir. Fakat hastanın rahat bir işlem geçirmesi ve verilen sedasyon ilaçlarının etkisini atlatabilmesi için, 1 ya da 2 saate ihtiyaç duyulabilir. Bunun haricinde, iyi ve net bir görüntü sağlanabilmesi için, bağırsaklara verilen havanın oluşturduğu gaz ve şişkinlik problemlerinin düzelmesi ise 1 ila 2 gün arasında değişebilmektedir. 

Kolonoskopi Ağrılı Bir İşlem midir?

Bu işlemi araştıran birçok kişi ‘’Kolonoskopi çok acı verir mi?’’ sorusuna da yanıt aramaktadır. Kolonoskopi işlemi yapılmadan önce, hasta bireylere sakinleştirici verilir ve hastalar anestezi ile uyutulur. Bu sayede hastaların ağrı ve acı hissetmemeleri sağlanır.

Şeker Hastaları Kolonoskopi İşlemi Öncesinde Nelere Dikkat Etmelidir?

Diyabet hastalarında kan şekeri düzeyinin korunması elzemdir. Kolonoskopi öncesinde kalın bağırsağın temizlenmesini amaçlayan diyete şeker hastalığına sahip olan kişilerin daha fazla önem göstermesi gerekmektedir. Katı besinlerin işlemden bir gün önce yasaklanmasına karşın, sıvı besinlerin tüketilebildiği unutulmamalıdır. 

Kolonoskopi Riskleri Nelerdir?

Kolonoskopi oldukça güvenli bir işlemdir. Fakat bazen işlem esnasında ya da sonrasında şu olumsuz durumlar meydana gelebilmektedir;

• Kanama,
• İltihaplanma,
• Divertikül (kalın bağırsak duvarının dışa yönelik fıtıklaşması),
• Şiddetli karın ağrısı,
• İşlem esnasında verilen sakinleştiriciye karşı negatif tepkime,
• Kalın bağırsak ya da rektum duvarında yırtılma (perforasyon).

Kolonoskopi Ne Kadar Sürede Tekrarlanmalıdır?

Kolonoskopi bağırsak kanserinin erken tanısında hayati öneme sahiptir. Herhangi bir risk etkenine sahip olmayan bireylerin 45 ila 50 yaşlarında rutin kolonoskopi taramalarını yaptırmaya başlaması gerekir. Ailesinde kolon kanseri geçmişi bulunan risk grubundaki kişilerin ise rutin kolonoskopi taramalarını daha erken yaşlarda yaptırması gerekebilmektedir. 

Kolonoskopinin tekrarlanma sıklığı yapılan uygulamanın neticelerine bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Yapılan kolonoskopi işleminin sonuçlarında polip gibi herhangi bir soruna rastlanmayan kişilerin 5 senede bir kolonoskopi kontrollerini tekrarlamaları tavsiye edilir.

Ülseratif kolit ya da Crohn rahatsızlıkları gibi iltihabi bağırsak rahatsızlıklarına sahip olan bireylerin takibini yapan Gastroenteroloji uzmanlarının, bu bireylerin kolonoskopi sıklıklarını belirlemesi de ayrıca önemlidir.  

Kolonoskopiye Alternatif Hangi Yöntemler Bulunmaktadır?

Kolonoskopi kalın bağırsak kanserinin erken aşamada tespit edilmesinde en etkili yöntemdir. Ancak buna karşılık alternatif testler de mevcuttur. Kolonoskopiye girmek istemeyen ya da bu işleme uygun olmayan bireylerde uygulanan bu alternatif yöntemlerin kalın bağırsak kanserini saptamadaki etkinlikleri değişiklik göstermektedir.

Dışkı Örneği (Fekal İmmünokimyasal Testler): Kalın bağırsak tümörleri çoğunlukla kanamaya sebep olduğu için, gözle görülemeyen kanamanın saptanması adına yapılan dışkı testidir. Hasta dışkı örneğini evde alabilir. Ancak test edilecek dışkıya müdahale etmemesi gerekir. Bu test her yıl tekrarlanmayı gerektirir.

Dışkıda (Gaitada) Gizli Kan Testi: Kolon kanserinin saptanması için dışkı örneği ile birleştirilerek her sene tekrarlanması, kolonoskopi kadar etkin sonuçlar doğurabilmektedir.

Çift kontrastlı baryum lavman: Kolonoskopide olduğu gibi kalın bağırsağın tamamen temizlenmesi gerekmektedir. Bu yöntem, büyük poliplerin saptanmasında etkili sonuçlar verse de küçük polipler gözden kaçabilmektedir. 

Kapsül kolonoskopi: Sindirim sisteminin görüntüsünü kaydeden bir kamerayı içerisinde barındıran kapsülün hap olarak içilmesi yoluyla alınan görüntülerle kalın bağırsak taraması yapılabilir. Çok sık kullanılmayan bu işlemin sonuçları da tatmin edici olmamaktadır.

Sanal Kolonoskopi: Bilgisayarlı Tomografi (BT) ile kalın bağırsağın taranması işlemidir. Sağlıklı ve net bir görüntü elde edilmesi için kalın bağırsağın temizlenmesi elzemdir. Sanal kolonoskopi öncesinde kalın bağırsağın daha net görüntülenebilmesi için hasta kontrast bir sıvıyı içer. Kolonoskopi ile kıyaslandığında daha az risk barındırması, yaşlı olan veya kan sulandırıcı kullanan bireylerde de rahatlıkla uygulanabilmesi sanal kolonoskopinin avantajları olarak sayılabilir. Fakat küçük detayların gözden kaçabilmesi, az miktarda olsa da radyasyona maruz kalınması gibi dezavantajları da mevcuttur.

Sigmoidoskopi: Kolonun son bölümünün tarandığı bir yöntemdir. Bu yöntemle kolonun sol yarısında bulunan değişiklikler izlenebilir. Daha çok makattan kan gelmesi, dışkı boyutunda görülen değişim, çatlak ve yırtık ile beraber kanaması olan genç bireylerde yapılması tavsiye edilmektedir.

Kolonoskopi Hangi Durumlarda Yapılmaz?

Kolonoskopinin yapılabilmesi için hasta bireyin onayının alınması gerekmektedir. Hastanın onayının alındığı durumlarda;

• Bağırsakların yeteri miktarda temizlenmediği kişiler,
• Kolonoskopi esnasında bağırsaklarda delinme olasılığının fazla olduğu kişiler,
• Şiddetli bağırsak iltihaplanmasına sahip kişiler,
• Karın zarı iltihabı olan kişiler,
• Kalp krizi riski yüksek olan kişiler için bu işlemin yapılmaması daha iyi bir seçenek olabilir. Bu noktada doktorunuz, tedavi süreci için en doğru kararı verecektir.