Şaşılık, gözlerin aynı hizada olmaması ve farklı yönlere bakmasıdır. Senkronik göz hareketlerinde paralelliğin bozulması durumudur.

Doğumdan itibaren çocuklar dış dünyadan gelen görsel uyarıları yaşlarına göre tecrübe etmeye başlarlar. Hayatın ilk aylarında itibaren her iki gözden gelen görüntüleri beyinde görme merkezinde birleştirerek derinlik hissi olarak da adlandırabileceğimiz 3 boyutlu görmeyi geliştirmeye başlarlar.

Bu tecrübe döneminin ilk başlarında yani bebekliğin ilk 3 ayında ara ara ortaya çıkan şaşılıklar normaldir. Dördüncü aydan sonra devam etmesi ise göz sağlığı açısından dikkate alınmalıdır.

Nedenleri

Toplumun %2-4’ünde şaşılık görülmektedir. Bu durumun gelişiminde pek çok nedenin rol oynadığı düşünülmektedir:

• Genetik geçiş söz konusudur. Ailede şaşılık olanlarda risk daha fazladır.
• Annenin hamilelik döneminde geçirdiği hastalık, zor ve uzamış doğum, erken doğum, doğum sonrası travma, yüksek ateşli hastalık ve havale öyküsü olanlarda görülme ihtimali artmaktadır.
• Göz numarası yüksek olan bir çocukta, net görmeye çalıştıkça gözlerinde kayma ortaya çıkabilir.
• Ani başlayan göz kaymaları çok önemlidir. Göz içi veya kafa içi kitlelerin ilk habercisi olabilir.
• Görme ekseninde normalde saydam olması gereken kornea veya lensteki opaklaşmaların (çocukluk dönemi kataraktı) ilk bulgusu şaşılık olabilir. Böyle bir durumda gecikmeden bir göz muayenesi yapılmalıdır.

Şaşılık ileri yaşlarda da ortaya çıkabilir. Daha önce şaşılığı olmayan bir kişide aniden ortaya çıktığında kişide çift görme ve dengesizliğe neden olur. Böyle bir duruma kontrol altında olmayan diyabet veya sistemik hipertansiyon gibi bazı sistemik hastalıklar neden olabileceği gibi, kafaiçi kitleler ve nörolojik hastalıklar da sebep olabilir.

Belirtiler

Aşağıdaki belirtileri fark eden bir aile, çocuğunu mutlaka göz muayenesine getirmelidir:

• Gözlerin senkronik normal hareketlerinin kaybolması
• Bir gözü özellikle ışıklı ortamlarda kısma
• Fotoğraflarda gözlerden yansıyan kırmızı reflenin sarıya dönmesi
• Başın ve/veya yüzün bir yöne çevrilmesi
• Yürümede sonradan gelişen dengesizlik

Belirgin kaymalar dışarıdan bakıldığında rahatlıkla fark edilir. Düşük miktarlardaki kaymalar ise ailenin gözünden kaçabilir. Ambliyopi (göz tembelliği) ile sonuçlanabilecek bu durum bu yüzden geç tanı alabilir.

Tanı Yöntemleri

Çocukluk döneminde hem şaşılık hem de bunun dışındaki göz tembelliğinin nedenleri rutin göz muayenesi ile kontrol edilmelidir.

Çocukluk döneminde görme duyusunun tam olarak gelişimi 7-10 yaş arasında tamamlanmaktadır. Bu yaş dönemi bizim için çok önemlidir. Sağlıklı görme gelişimine engel olan her durum (göz kapak düşüklüğü, iki göz numaraları arasında fark olması, doğumsal katarakt vb.) göz tembelliği ile sonuçlanmaktadır.

Ne kadar erken tanı alıp gerekli tedavisi yapılırsa tedaviye cevap o kadar iyi olmaktadır. Bu yaş döneminden sonra yapılan tedavilerde görme keskinliği artmamaktadır.

Kayma olmaksızın her çocuğa 6. ayda, 1. yaşta, 3-3, 5 yaşlarında ve 6. yaşta rutin göz muayenesi yapılmalıdır.

Tedavi Yöntemleri

Tedavi yönteminin seçimi şaşılığın tipi, hastanın yaşı, görme keskinliği gibi pek çok değişkene göre, hastaya özel olarak planlanır.

Çocukluk Döneminde Şaşılık Tedavisi

Şaşılık asla kendi kendine ve zamanla düzelmez. Bazı şaşılık tiplerinde gözlük kullanımı ile tamamen tedavi sağlanabilmektedir. Bu yüzden tedavinin ilk basamağı çocukta gözlük ihtiyacının doğru bir şekilde tespiti ve düzeltilmesidir.

Görme tembelliğinin eşlik ettiği durumlarda gözlükle beraber göz kapama tedavisi iyi sonuçlar veren tedavilerdir.

Göz Kapama Tedavisi Nasıl Uygulanır?

Şaşılıkta hastanın yaşına ve görme tembelliğinin derinliğine göre, belirlenen süreler için sağlıklı göze kapama tedavisi planlanır.

Yapışkanlı göz kapatma pedleri ile iyi gören göz, günün belli sürelerinde kapatılır ve hastanın tembellik olan gözü kullanması sağlanır. Kapama tedavisi sırasında hasta gözlüklerini de kullanmalıdır.

Hekim tarafından önerilen sürenin sonunda görme keskinliğinde artış miktarı saptanır. Kapama tedavisinin gün içindeki süresi ve devam edilmesi gereken süre tekrar belirlenir.

Gözlüğe rağmen kayma devam ediyorsa göz kaslarına düzeltme ameliyatı yapmak gerekebilir. Ameliyat öncesi ve sonrası gözlük kullanımına devam edilebilir. Görme tembelliği olan hastada ameliyat öncesi ve sonrası göz kapama tedavileri yapılmalıdır.

Şaşılığı olan hastaların zamanında tanı alması ve tedavi olması oldukça önemlidir.

Yetişkin Dönemde Şaşılık Tedavisi

Yetişkin dönemde tedavide şaşılığın başlangıç dönemi dikkate alınır. Yetişkin dönemde yeni başlayan şaşılık her zaman çok önemlidir. Öncelikle şaşılığa neden olabilecek hastalıkların varlığı araştırılmalı ve bu hastalıklar tedavi edilmelidir.

Bu dönemde, yeni başlayan şaşılık nedenli ortaya çıkan diplopi (çift görme) hastanın hayat kalitesini olumsuz etkiler.

Yetişkinlerde şaşılık durumunda kayma miktarına göre tedavi planı yapılır. Prizmatik camlar, göze hareket veren kaslara Botulinium Toksin (botoks) enjeksiyonu veya şaşılık cerrahisi ile hastanın hem kayması hem de çift görmesi ortadan kaldırılabilir.

Yetişkin yaşlarda şaşılık cerrahisi sonrası beynin adaptasyon merkezinin gözlerin yeni pozisyonuna uyum kabiliyeti azalır. Bu nedenle ameliyat sonrası bile çift görme gelişebilir. Yetişkinlerde bu açıdan ameliyat öncesi cerrahiye uygunluk açısından değerlendirme ve bilgilendirme çok önemlidir.