Hipotiroidi, tiroid bezinin yeterli miktarda tiroid hormonu üretmemesi durumudur. Tiroid bezi, boynun ön kısmında bulunan bir bezdir ve metabolizma düzenlenmesi ile vücut fonksiyonları üzerinde önemli bir rol oynar.

Tiroid hormonları, vücutta enerji üretimi, kalp atış hızı, vücut sıcaklığının düzenlenmesi, protein sentezi, sinir sistemi ve sindirim sistemi fonksiyonları gibi birçok süreci kontrol eder.

Hipotiroidi, tiroid hormonları olan tiroksin (T4) ve triiodotironin (T3) seviyelerinin normalden düşük olması anlamına gelir. Bunun sonucunda, vücuttaki metabolik hız düşer, enerji üretimi azalır ve birçok organ ve sistem etkilenir.

Hipotiroidi belirtileri

Hipotiroidi belirtileri, tiroid bezinin yeterli miktarda tiroid hormonu üretemediği durumda ortaya çıkan belirtilerdir. Bu belirtiler kişiden kişiye farklılık gösterebilir ve şiddetleri değişebilir. Hipotiroidinin yaygın belirtileri şunlardır:

• Yorgunluk ve halsizlik: Vücuttaki metabolizmanın yavaşlaması nedeniyle kişi sürekli olarak yorgun ve enerjisiz hissedebilir.
• Soğuğa karşı duyarlılık: Tiroid hormonları vücut sıcaklığının düzenlenmesine yardımcı olur. Hipotiroidi durumunda vücut sıcaklığı düşebilir ve kişi soğuğa karşı daha hassas hale gelebilir.
• Kuru cilt ve saç: Tiroid hormonları, cilt ve saç sağlığını etkiler. Yetersiz tiroid hormonu seviyeleri, cildin kuru ve pullu olmasına ve saçların kırılganlaşmasına neden olabilir.
• Unutkanlık ve konsantrasyon güçlüğü: Hipotiroidi, beyin fonksiyonlarını da etkileyebilir ve hafıza, odaklanma ve konsantrasyon sorunlarına yol açabilir.
• Kas ağrıları ve zayıflığı: Tiroid hormonları, kasların sağlıklı çalışmasına yardımcı olur. Yetersiz tiroid hormonu, kas ağrıları ve güçsüzlük hissi yaratabilir.
• Kabızlık: Tiroid hormonları sindirim sistemini etkiler. Hipotiroidi, bağırsak hareketlerinin yavaşlamasına ve kabızlığa yol açabilir.
• Depresyon ve duygusal dalgalanmalar: Tiroid hormonları, duygusal durumu ve ruh halini de etkiler. Hipotiroidi durumunda kişi depresif hissedebilir ve duygusal dalgalanmalar yaşayabilir.
• İştah değişiklikleri: Bazı kişilerde hipotiroidi iştah artışına neden olurken, diğerlerinde iştah azalmasına yol açabilir.
• Adet düzensizlikleri: Kadınlarda hipotiroidi, adet döngüsünde düzensizliklere ve menstrüel sorunlara neden olabilir.

Hipotiroidi belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterebilir ve bazen belirtiler çok belirgin olmayabilir, bu nedenle teşhis için bir doktora başvurmak önemlidir. Eğer hipotiroidi şüphesi varsa, doktor gerekli testleri yaparak doğru teşhisi koyabilir ve uygun tedaviyi başlatabilir.

Hipotiroidi nedenleri

Hipotiroidi, tiroid bezinin yeterli miktarda tiroid hormonu üretemediği bir durumdur. Bu durumun nedenleri çeşitli olabilir. Hipotiroidinin yaygın nedenleri:

• Haşimoto tiroiditi: Haşimoto tiroiditi, otoimmün bir hastalıktır ve en yaygın hipotiroidi nedenlerinden biridir. Bağışıklık sistemi, vücuttaki tiroid hücrelerine saldırarak tiroid bezinin fonksiyonunu azaltır ve tiroid hormonu üretimini engeller.
• Tedavi edilmiş Graves hastalığı: Graves hastalığı, tiroid bezinin aşırı tiroid hormonu ürettiği bir otoimmün hastalıktır. Bu hastalığın tedavisinde kullanılan ilaçlar veya radyoaktif iyot, tiroid bezinin aşırı çalışmasını düzeltebilirken, bazen aşırı düşük tiroid hormonu seviyelerine yol açabilir.
• Tiroid bezinin ameliyatla çıkarılması: Tiroid kanseri, büyük tiroid nodülleri veya bazı tiroid hastalıkları nedeniyle tiroid bezinin cerrahi olarak çıkarılması, hipotiroidiye yol açabilir.
• Radyoterapi: Boyun veya baş bölgesine yapılan radyoterapi, tiroid bezinin işlevini etkileyerek hipotiroidiye yol açabilir.
• Radyoaktif iyot tedavisi: Tiroid kanseri tedavisinde kullanılan radyoaktif iyot, tiroid hücrelerini tahrip ederek tiroid hormonu üretimini azaltabilir.
• Konjenital hipotiroidi: Bebeklik döneminde doğuştan gelen tiroid bezinin işlevsiz olması veya yetersiz gelişimi sonucu ortaya çıkan hipotiroidi durumudur.
• Tiroidit: Tiroid bezinin iltihaplanması sonucu ortaya çıkan tiroidit, geçici veya kalıcı hipotiroidiye yol açabilir.
• İyot eksikliği: İyot, tiroid hormonlarının temel yapı taşıdır. İyot eksikliği, tiroid hormonu üretimini olumsuz etkileyebilir ve hipotiroidiye neden olabilir.

Hipotiroidi, farklı nedenlerle ortaya çıkabilir ve tedavi edilmediğinde metabolizma ve vücut fonksiyonları üzerinde olumsuz etkilere yol açabilir. Teşhis ve uygun tedavi için bir doktora danışmak önemlidir.

Hipotiroidi için kimler risk altındadır?

Hipotiroidi için bazı insanlar diğerlerine göre daha risk altındadır. Bazı risk faktörleri şunlardır:

• Cinsiyet: Kadınlar, erkeklere göre hipotiroidi için daha yüksek risk altındadır. Özellikle menopoz sonrası dönemde risk daha da artabilir.
• Yaş: İlerleyen yaş, hipotiroidi riskini artırabilir.
• Aile öyküsü: Aile üyelerinde hipotiroidi veya diğer tiroid hastalıkları olan bireyler, risk altında olan bireylerdir. Genetik yatkınlık, tiroid hastalıklarının gelişiminde önemli bir faktördür.
• Otoimmün hastalıklar: Otoimmün hastalıklar, vücudun kendi dokularına karşı bağışıklık sistemini hedef aldığı durumlardır. Hashimoto tiroiditi gibi otoimmün tiroid hastalıkları, hipotiroidi için risk faktörüdür.
• Radyoterapi veya tiroid ameliyatı geçmişi: Boyun veya baş bölgesine yapılan radyoterapi veya tiroid ameliyatı sonrası tiroid fonksiyonları etkilenebilir ve hipotiroidi gelişebilir.
• Iyot eksikliği: Iyot, tiroid hormonlarının temel yapı taşıdır. Iyot eksikliği olan bölgelerde yaşayan kişiler, hipotiroidi riski altında olabilir.
• Radyoaktif iyot tedavisi: Tiroid kanseri tedavisinde kullanılan radyoaktif iyot, tiroid hücrelerini tahrip edebilir ve hipotiroidiye neden olabilir.
• Gebelik: Gebelik sırasında, tiroid hormonu gereksinimi artar. Tiroid bezinin bu artan ihtiyacı karşılayamaması durumunda gebelikte hipotiroidi gelişebilir.
• Diğer tiroid sorunları: Tiroid nodülleri veya tiroidit gibi diğer tiroid sorunları, hipotiroidi riskini artırabilir.

Hipotiroidi çeşitleri nelerdir? 

Primar hipotiroidi

Bu tip hipotiroidi, tiroid bezinin kendisinde oluşan sorunlardan kaynaklanır. En yaygın nedeni Hashimoto tiroiditi olarak bilinen otoimmün bir tiroid hastalığıdır. Tiroid bezinin iltihaplanması sonucu tiroid dokusu tahrip olur ve yeterli miktarda tiroid hormonu üretimi mümkün olmaz.

Sekonder hipotiroidi

Sekonder hipotiroidi, tiroid bezine sinyaller gönderen hipofiz bezindeki problemlerden kaynaklanır. Hipofiz bezinden tiroid uyarıcı hormonu (TSH) salınımı azalır veya durur, bu da tiroid bezinin çalışmasını engeller.

Tersiyer hipotiroidi

Tersiyer hipotiroidi, hipotalamus bezindeki sorunlardan kaynaklanır. Hipotalamus, hipofize TSH salınımını kontrol eden tiroliberin adı verilen bir hormon üretir. Hipotalamusun işlevinde bir sorun olduğunda, tiroid bezine doğru sinyaller düzgün bir şekilde iletilmez ve tiroid hormonu üretimi azalır.

Konjenital hipotiroidi

Doğumda veya bebeklik döneminde ortaya çıkan hipotiroididir. Bebeklerin doğumdan hemen sonra tiroid hormonlarına ihtiyacı vardır, çünkü bu hormonlar normal büyüme ve gelişme için hayati öneme sahiptir. Konjenital hipotiroidi, tiroid bezinin doğuştan eksik veya işlevsiz olması nedeniyle meydana gelir ve erken teşhis ve tedavi gerektirir.

İyot eksikliğine bağlı hipotiroidi

Tiroid hormonlarının yapısında yer alan iyotun yeterli miktarda alınamaması sonucu oluşan hipotiroididir. İyot eksikliği, tiroid bezinin hormon üretimini etkileyerek hipotiroidiye yol açabilir. İyot eksikliği genellikle beslenmeyle alakalı bir sorundur ve bazı bölgelerde daha yaygın olabilir.

Hipotiroidi nasıl teşhis edilir?

Hipotiroidi teşhisi için çeşitli yöntemler ve testler kullanılır. Aşağıda hipotiroidi teşhisi için yaygın kullanılan yöntemler bulunmaktadır:

Anamnez ve fizik muayene: Doktor, hastanın semptomlarını ve tıbbi öyküsünü (anamnez) dikkate alarak hipotiroidi olasılığını değerlendirecektir. Ayrıca, fizik muayene sırasında tiroid bezi büyüklüğü ve kıvamı da kontrol edilir.

Tiroid fonksiyon testleri: Tiroid fonksiyon testleri, tiroid hormonu seviyelerini ölçmek için kullanılır. En yaygın testler şunlardır:

• Tiroid uyarıcı hormon (TSH) testi: Kandaki TSH seviyesi, tiroid bezinin çalışmasını düzenleyen hipofiz bezinin aktivitesini yansıtır. Yüksek TSH seviyesi, tiroid hormonları düşük olduğunda hipofiz bezinin daha fazla TSH üretmeye çalıştığını gösterir.
• Tiroksin (T4) ve triiodotironin (T3) testleri: Serbest T4 ve T3 seviyeleri, tiroid bezinin doğrudan hormon üretimini gösterir. Düşük T4 ve T3 düzeyleri, hipotiroidiye işaret eder.

Tiroid antikor testleri: Tiroid bezini hedef alan otoimmün tiroid hastalıklarını tespit etmek için yapılır. Hashimoto tiroiditi gibi otoimmün tiroid hastalıkları hipotiroidiye neden olabilir ve antikor testleri bu tür durumları belirlemeye yardımcı olabilir.

Ultrasonografi: Tiroid bezi yapısal olarak incelenmesi için ultrasonografi kullanılabilir. Bu görüntüleme yöntemi, tiroid nodülleri veya büyümüş tiroid bezini tespit etmeye yardımcı olabilir.

Radyoaktif iyot uptake testi: Tiroid bezi, vücut tarafından emilen radyoaktif iyotu kullanarak tiroid bezinin işlevini değerlendirmek için kullanılabilir.

Biyopsi: Şüpheli tiroid nodülleri için iğne biyopsisi (ince iğne aspirasyonu) yapılabilir. Bu işlem, nodülün kanserli veya kanserli olmayan olduğunu belirlemeye yardımcı olur.

Hipotiroidi teşhisi, semptomlar, laboratuvar testleri ve görüntüleme yöntemleri kullanılarak yapılır. Doğru teşhis ve uygun tedavi, hipotiroidi belirtilerini hafifletmek ve komplikasyonları önlemek açısından önemlidir.

Hipotiroidi tedavisi nasıl yapılır?

Hipotiroidi tedavisi, tiroid hormonu eksikliğini düzelten ve vücuda yeterli tiroid hormonunu sağlayan tedavi yöntemlerini içerir. Hipotiroidi tedavisi genellikle yaşam boyu süren bir tedavi gerektirir. Hipotiroidi tedavisinin yaygın yöntemleri:

• Tiroid hormonu replasman tedavisi: Bu tedavi, eksik tiroid hormonlarını vücuda sağlamak için kullanılır. Genellikle sentetik T4 hormonu olan levotiroksin adlı ilaç kullanılır. Levotiroksin, vücuttaki tiroid hormonlarının yerini alarak metabolizma ve diğer vücut fonksiyonlarını düzenler. Dozaj, bireyin yaşına, kilosuna, tiroid hormon düzeylerine ve diğer sağlık durumlarına göre kişiye özgü olarak belirlenir.
• Doz ayarlaması ve takip: Tedavi başladıktan sonra, doktor düzenli olarak tiroid hormon düzeylerini kontrol edecek ve ilacın dozunu gerektiğinde ayarlayacaktır. Tiroid hormon düzeyleri normal aralıkta kalacak şekilde düzenli takip önemlidir.
• Düzenli doktor kontrolleri: Hipotiroidi tedavisi süresince düzenli olarak doktorunuzla takip randevuları yapmanız önemlidir. Doktorunuz, semptomlarınızı değerlendirecek, tiroid hormon düzeylerinizi kontrol edecek ve gerekirse tedaviyi ayarlayacaktır.
• Beslenme ve iyot takviyesi: İyot eksikliği, hipotiroidiye neden olabilen bir faktördür. İyot eksikliği olan bölgelerde yaşayan kişilere iyot takviyesi önerilebilir. Ayrıca, sağlıklı bir beslenme düzeni, tiroid fonksiyonları üzerinde olumlu etkilere sahip olabilir.
• Diğer sağlık durumlarının yönetimi: Bazı hastalıklar, ilaçlar veya diğer sağlık durumları, tiroid hormon düzeylerini etkileyebilir. Hipotiroidi tedavisinde doktorunuzun diğer sağlık durumlarınızı dikkate alması ve uygun tedaviyi sağlaması önemlidir.

Hipotiroidi tedavisi, kişiye özgü olarak belirlenir ve tedavi planı, hastanın semptomlarına, tiroid hormon düzeylerine, yaşına ve diğer sağlık durumlarına göre uyarlanır. Tedaviye uyumlu olmak, semptomları kontrol altına almak ve sağlıklı bir yaşam sürmek için önemlidir.

Hipotiroidi beslenme nasıl olmalı? 

Hipotiroidi tedavisinde beslenme önemli bir rol oynamaktadır. Sağlıklı ve dengeli bir beslenme düzeni, tiroid bezinin düzgün çalışmasına ve tiroid hormonlarının optimal seviyelerde kalmasına yardımcı olabilir. İşte Hipotiroidi için önerilen beslenme ipuçları:

• İyot alımı: İyot, tiroid hormonlarının ana yapı taşıdır. Özellikle iyot eksikliği olan bölgelerde yaşayan kişilerin iyot içeren besinleri tüketmeye dikkat etmeleri önemlidir. İyot açısından zengin besinler arasında deniz ürünleri, iyotlu tuz ve iyot takviyeli süt ürünleri bulunur.
• Az rafine şeker ve işlenmiş gıdalar: İşlenmiş gıdalar ve yüksek miktarda rafine şeker içeren besinler, tiroid hormonlarının dengesini bozabilir ve metabolizmayı olumsuz etkileyebilir. Bunun yerine tam tahıllar, sebzeler, meyveler ve sağlıklı yağlar gibi besinler tüketmeye özen gösterin.
• Tiroid fonksiyonunu etkileyen besinler: Bazı besinlerin tiroid fonksiyonunu etkilediği bilinmektedir. Bu nedenle, bazı kişilerde bu besinleri sınırlamak veya tüketimini düzenlemek önemli olabilir. Örneğin, soya ve soya ürünleri, tiroid hormonlarının emilimini azaltabilir. Bu tür besinleri tüketmeden önce doktorunuza danışmak önemlidir.
• Protein içeren besinler: Protein, tiroid hormonlarının sentezi için önemlidir ve vücutta pek çok süreçte rol oynar. Bu nedenle protein açısından zengin besinleri diyetinize eklemek faydalı olabilir. Yumurta, balık, tavuk, kırmızı et, baklagiller ve süt ürünleri protein kaynaklarıdır.
• Lifli gıdalar: Hipotiroidiye bağlı kabızlık gibi sindirim sorunları yaşayan kişiler lifli gıdaları diyetlerine eklemelidir. Tam tahıllı ürünler, meyve, sebze ve yeterli su tüketimi, sindirim sistemini düzenlemeye yardımcı olabilir.
• Selenyum alımı: Selenyum, tiroid hormonlarının metabolizmasında ve tiroid fonksiyonlarının düzenlenmesinde önemli bir rol oynar. Selenyum açısından zengin besinler arasında Brezilya cevizi, balık, deniz ürünleri, ceviz ve tavuk bulunur.

Her bireyin beslenme ihtiyaçları farklıdır ve hipotiroidi tedavisine kişiye özgü yaklaşmak önemlidir.

Hipotiroidi ilerlerse ne olur?

Hipotiroidi tedavi edilmediğinde veya uygun şekilde yönetilmediğinde ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Hipotiroidi ilerlediğinde aşağıdaki olumsuz etkiler ortaya çıkabilir:

• Metabolizma yavaşlaması: Tiroid hormonlarının eksikliği, metabolizmanın yavaşlamasına neden olur. Bu da kilo alımına ve enerji düzeylerinde düşüşe yol açabilir.
• Kalp ve damar sağlığı: Hipotiroidi, kalp atış hızını düşürerek kalp ve damar sağlığını etkileyebilir.
• Depresyon ve duygusal durum değişiklikleri: Tiroid hormonları, ruh halini ve duygusal durumu etkileyen beyin fonksiyonlarına katkıda bulunur. Hipotiroidi, depresyon, kaygı, irritabilite ve diğer ruh hali değişiklikleriyle ilişkilendirilebilir.
• Cilt ve saç sorunları: Hipotiroidi, ciltte kuruluk, kaşıntı ve saçlarda dökülme gibi cilt ve saç sorunlarına yol açabilir.
• Kas ve eklem sorunları: Yetersiz tiroid hormonları, kas ağrıları, güçsüzlük ve eklem sertliği gibi sorunlara neden olabilir.
• Adet düzensizlikleri ve fertilite sorunları: Kadınlarda hipotiroidi, adet döngüsünü etkileyebilir ve fertilite (gebelik oluşma) sorunlarına neden olabilir.
• Konjenital hipotiroidi: Gebelikte hipotiroidi tedavi edilmezse, bebeğin normal gelişimi etkilenebilir ve konjenital hipotiroidi olarak bilinen doğuştan tiroid hormonu eksikliği meydana gelebilir.

Hipotiroidi ilerledikçe semptomlar şiddetlenebilir ve komplikasyonlar artabilir. Bu nedenle, hipotiroidi şüphesi olan veya teşhisi konmuş kişilerin düzenli doktor kontrollerine gitmeleri, uygun tedaviyi almak ve tedavi planlarına uymak önemlidir.