Beslenme, uyku düzeni, egzersiz, iş hayatı gibi birçok faktör ruh sağlığını etkilemektedir. Genetik yolla aktarılan ya da çevresel faktörlerden kaynaklı meydana gelen ruh sağlığı hastalıklarından biri de majör depresif bozukluktur.
Majör depresyon, kişinin günlük aktivitelere ilgisini azaltarak hayatını tamamen etkileyen ve duygusal çöküntülere sebep olan bir duygudurum bozukluğudur. Majör depresyon rahatsızlığı hormonal bozukluklardan kaynaklanabileceği gibi kalıtsal da olabilir veya ekonomik durum gibi çevresel faktörlere bağlı gelişebilir. Oluşan duygusal çöküntüler kişinin beslenme alışkanlıklarını, uyku durumunu, günlük işleri yapma şeklini zamanla değiştirir. Ev işleri yapmak, çalışmak, hava almak gibi günlük faaliyetlere karşı bile kişide isteksizlik oluşmaya başlar. Kişi kendini herhangi bir aktiviteye karşı enerjisiz ve yorgun hisseder, artık hayattan zevk alamaz hale gelir.
Majör depresyon türleri nelerdir?
Majör depresyon, oluşma sebebine ve belirtilerine göre çeşitlilik gösterir. Depresyon türünün belirlenmesi ise tedaviyi kolaylaştırabilir.
PERİPARTUM (DOĞUM SONRASI) DEPRESYONU
Peripartum depresyonu, doğumla birlikte artan sorumluluklara bağlı gelişen majör depresyon çeşididir. Doğumdan sonra birkaç hafta ile birkaç aya kadar devam edebilir.
PSİKOTİK DEPRESYON
Majör depresyonun ruhsal çöküntü belirtilerine ek olarak psikotik semptomlar oluşur. Psikotik semptomlar olmayan şeyleri görmek ve duymak (halüsinasyon), yanlış inançlar (sanrı), başkalarına karşı aşırı şüpheyle yaklaşmak (paranoya) şeklinde sıralanır. Diğer depresyon türlerine göre daha ayırt edilebilir belirtileri vardır.
MEVSİMSEL DEPRESYON
Güneş ışınlarının uzaklaştığı belli mevsimlerde kendini gösterir. Genelde sonbahar ve kış aylarında daha sık görülür.
MELANKOLİK DEPRESYON
Hayatın parçası olan tüm aktivitelere karşı oluşan isteksizliği ifade eden depresyon türüdür. Kişi kendini aşırı üzgün hisseder ve içine kapanır.
PREMENSTRÜEL DİSMORFİK BOZUKLUK
Regl dönemindeki kadınlarda gelişen ve birkaç hafta sürebilen depresyondur. Regl döneminde gelişen iştahta artma, bitkinlik, sinirlilik hali premenstrüel dismorfik bozukluk sebebiyle olabilir.
MAJÖR DEPRESYON BELİRTİLERİ NELERDİR?
Majör depresyon, temelde kişinin ruh halini olumsuz etkiler ve belirtiler bu çerçevede oluşur. 2 haftadan uzun süre belirtilerin devam etmesi teşhis koymaya yardımcı olur.
- Üzgün hissetmek
- Enerji düşüklüğü
- Değersizlik hissi
- İntihar düşüncesi
- Artan uyku süresi
- Sebepsiz ağırlık kaybı ya da artışı
- Önceden zevk alınan aktivitelerden artık zevk almamak
Kadınlarda ve erkeklerde majör depresyon
Regl dönemi, hamilelik, doğum, menopoz gibi kadına özgü faktörler majör depresyonun ergenlikten itibaren kadınlarda erkeklerden iki kat daha fazla görülmesine sebep olur. Depresyon belirtileri erkeklerde daha çok aşırı sinirlilik ve aileden uzaklaşma isteği olarak kendini gösterdiği için normal karşılanarak depresyon geç fark edilebilir. Aynı zamanda baş ağrısı, sindirim problemleri, sırt ağrısı erkeklerde depresyon belirtilerini kadınlarınkinden ayırır. Tedavi şekilleri her iki cinsiyette de aynıdır. Kişinin kendini daha iyi hissetmesi ve depresyondan daha az etkilenmesi sağlanmaktadır.
Majör depresyon nasıl tedavi edilir?
Majör depresyon tedavi edilebilir ruhsal bozukluklardan biridir fakat tedaviye başlamadan önce belirtilerin benzer hastalıklardan (tiroid bozuklukları, vitamin eksikliği, beyin tümörü) kaynaklanmadığı için yapılacak tahliller sonucunda emin olunmalıdır. Belirtiler majör depresyona ait ise doktor tarafından gerekli tedaviye başlanır. İlaç tedavisi, psikoterapi, elektrokonvülsif tedavi, egzersiz gibi kendi kendine başa çıkma yöntemleri tedavi için kullanılan çeşitli yöntemlerdir. Kişinin kendisini daha mutlu hissetmesi ve belirtilerin azaltılması için en uygun tedaviye doktor tarafından karar verilir.
İLAÇ TEDAVİSİ
Kişinin olumsuz ruh haline neden olan beyin kimyasını değiştirmek için antidepresan ilaçların kullanımı majör depresyon tedavisinde yaygındır. Antidepresan ilaçların etkilerini göstermesi haftalar ya da aylar sürebilir, kullanıma başlanmasıyla hemen etki göstermeyebilirler. Tedavi süresince doktor tarafından uygun görülürse ilaçlar ya da dozları değiştirilebilir. İlaç tedavisiyle birlikte uyku düzeni, beslenme gibi günlük faaliyetler de düzene girmeye başlar.
PSİKOTERAPİ
Psikoterapi tedavisi hafif ve orta depresyon tedavisi için başvurulan bir yöntemdir. Amaç olumsuz yanıt verilen durumlara karşı kişinin davranışını değiştirmek ve olumlu bir yanıt oluşturmaktır. Depresyonda olumsuz hissettiren durumlar belirlenerek nasıl başa çıkılabileceği öğretilir.
ELEKTROKONVÜLSİF TEDAVİ
Tedavide olumlu yanıt alınamayan şiddetli majör depresyon hastalarında anestezi ile beyinden elektrik akımı geçirme işlemidir.
KENDİ KENDİNE BAŞA ÇIKMA YÖNTEMLERİ
Egzersiz, meditasyon, beslenme düzeninde değişiklikler gibi kişinin kendi kendine uygulayabileceği yaşam tarzı değişiklikleridir. İlaç ya da psikoterapiye yardımcı tedavi olarak uygulanır ve kişinin kendisi için olumlu faaliyetler göstermesini sağlar. Kişinin kendisiyle olumlu konuşmalar yapması, düşüncelerini yazarak ifade etmesi ve yanlış olanları görmesi farkındalığı artırarak tedaviye destek olur.
Majör depresyonda hangi egzersizler yapılmalıdır?
Majör depresyon tedavisine yardımcı aktivitelerden biri egzersizdir. Yapılan egzersizler gerginliği alır ve özgüveni artırır. Egzersiz sırasında vücut olumlu duyguları tetikleyen endorfin isimli kimyasallar salgılar. Egzersiz sayesinde stres azalır, daha iyi bir uyku uyunur ve kaygı hissi azalır. Egzersiz olarak bisiklet sürmek, hafif yürüyüşler, koşu, yüzme ve yoga seçilebilecek aktivitelerin bir kısmıdır. Egzersizlere düzenli aralıklarla devam edilirse istenen sonuç elde edilebilir. Düzenli egzersize mutlaka doktor kontrolünde başlanmalıdır.
Majör depresyon ve beslenme
Beslenme düzeninde yapılan değişiklikler majör depresyonu tedavi etmez fakat ruh halini iyileştirerek tedaviye destek olur. Majör depresyon hastalarında azalan iştah sebebiyle yetersiz besin alımı, B12 ve D vitamini eksiklikleri sık görülmektedir.
- Beyin sağlığını olumsuz etkileyen trans yağların tüketimi azaltılmalı yerine brokoli, çilek, fındık, biber gibi beyin sağlığını olumlu etkileyen antioksidan besinler tüketilmelidir.
- Öğünler düzenli yapılmalıdır.
- Zeytinyağı, fındık yağı gibi Omega-3 kaynağı yağların tüketilme sıklığı artırılmalıdır.
- Yetersiz su tüketimi ruh sağlığını olumsuz etkiler, yeterli miktarda su içilmelidir.
- Hazır yemekler yemek yerine kişinin keyif alacağı yemekleri evde yapması ruh sağlığını olumlu etkileyecektir.
Majör depresyon ve meditasyon
Depresyondaki kişi zihnindeki düşüncelere odaklanarak bulunduğu ortamdan uzaklaşabilir. Meditasyon kişinin anda kalmasını, duygularını ve anı fark etmesini sağlar. Meditasyon sırasında kalp atış hızı azalır, kan basıncı düşer ve bu sayede kişi kendini daha sakin hisseder. Olumsuz düşünceler uzaklaştırılarak depresyon semptomları hafifler ve yerini olumlu düşüncelere bırakır. Meditasyon sayesinde beyin kendini korur, stres anlarında kendisini daha iyi yönetmeyi öğrenir ve zamanla duygudurumda iyileşmeler gerçekleşir.
Majör depresyona rağmen sosyalleşmek mümkün mü?
Ruh halinde bozulmalar sosyalleşme isteğini de baskılar. Kişi kendini eve kapatmaya ve sürekli uyumaya eğilimli hale gelir. Sosyallikten uzaklaştıkça olumsuz düşünceler artar ve çevreyle bağ kopmaya devam eder. Kişi sosyalleşmek için isteksiz olsa da motive edilmeli ve önceden sevdiği ortamlara zorlamadan dahil edilmelidirler. Grup etkinliklerine katılmak, toplu egzersizler yapmak çevreyle iletişimi artırırken yapılan aktiviteye bağlı ruhsal iyilik halini de tetikler.
Depresyondaki kişiye nasıl yardımcı olunur?
Majör depresyon yaşayan kişinin kendini iyi hissetmesine yardımcı olmak ve tedavisini desteklemek yapılabilecek en temel yardımdır. Doktor randevuları için kişi desteklenmeli ve eğer ilaç kullanıyorsa düzenli kullandığından emin olunmalıdır. Kendisini huzursuz hissetmesine neden olan durumlar hakkında sabırla yaklaşmak ve onu yargılamadan dinlemek önemlidir. Eğer rahatsızlığı teşhis edilmemiş bir kişinin majör depresyonda olduğu düşünülüyorsa mutlaka bir sağlık kuruluşuyla iletişime geçmesi sağlanmalıdır.
Majör depresyon toplumda sıklıkla karşılaşılan tedavi edilebilir bir rahatsızlıktır. Doktor tarafından verilen tedavi dışında meditasyon ve egzersiz gibi kişinin uygulayabileceği rahatlatıcı yöntemler de mevcuttur. Majör depresyonun doktor tarafından teşhis konur ve kişiye uygun tedavi uygulanmaya başlar. Kişi kendini iyi hissettiğinde tedavisini doktor kontrolü olmadan sonlandırmamalıdır.
