Patolojik yalan, yalan söyleme alışkanlığıdır. Psikiyatride mitomani olarak tanımlanır. Hastalığa sahip kişilere mitoman denir.

Yalanı detaylı olarak inceleyen araştırmacı Bryant (2008),  niyet, sonuç, fayda sağlayan kişi, doğruluk ve kabul edilebilirliğine göre gruplara ayırmıştır. Bryant’ın çalışmasına göre yalan:

1. Gerçek yalan: Kötü niyetli ve aldatıcıdır. Vahim sonuçlar doğurabilir. Yalan söyleyenin kendisine faydası vardır. İçinde gerçeklik barındırmaz ve kabul edilemez. Yalan söylenilen kişiye zararı olması, karşılıklı ilişkileri ve güveni zedelemesi nedeniyle yalanın olumsuz türü olarak değerlendirilebilir.
2. Beyaz yalan: Hilesiz ve iyi niyetle söylenir. Başkasını üzüntüden, sıkıntıdan ve / veya olumsuzluktan kurtarma amacıyla söylenen genel olarak başkasının yararını göz önünde bulunduran, doğru olmayan ifadelerdir. Sonuç zararsızdır. Karşı tarafı koruyucu özelliği vardır. Biraz yalan biraz gerçektir (kıvırma). Kabul edilebilir niteliktedir.
3. Gri yalan: Niyet belirsizdir, iyi veya kötü niyetle söylenebilir. Sonucu belirsizdir yani farklı sonuçlar doğurabilir. Yalandan elde edilen fayda belirsizdir. Doğruluk düzeyi belirsizdir. Sonuç yoruma bağlıdır. Bazen iyiye bazen kötüye yorumlanabilir. 

Mitomani yunanca muthos (efsane) ve latince mania (delilik) kelimelerinin birleştirilmesinden meydana gelmiştir. Psikiyatride pseudologia fantastica olarak da adlandırılmaktadır. Mitomani hastaları yeteri kadar araştırılmamış ve anlaşılmamıştır.

Mitomani yalan söylemenin alışkanlık haline gelmesiyle oluşan bir hastalıktır. Kişi başlarda sabah işe geç kalmasının sebebinin yoldaki trafik kazası olduğunu uydurarak nispeten küçük diyebileceğimiz yalanlara başvursa da zamanla hiçbir sebep yokken yalan söylemeye başlar. Temel nedeni özgüven sorunları, altta yatan bazı kişilik bozuklukları olan mitomani için çocukluk yılları ciddi bir önem taşır. 0-6 yaş aralığında ebeveynleri tarafından yeterince ilgi ve sevgi görmeyen çocuklar ileride mitomaniye yakalanma açısından daha riskli grupta yer alır.

Genellikle ilgi çekme, odak noktası olma isteği kişiyi ilginç yalanlar söylemeye yönlendirir ve hatta söylediği yalanlara kendi bile inanabilir. Bu yalanlar gelişigüzeldir ve mitoman yakalandığı taktirde ne yapacağını düşünmez, yalnızca yalanın hazzını arar. Fakat mitomani tanısının konulabilmesi için kişinin yalan söylemesinin arkasındaki motivasyon kaynağını iyi irdelemek gerekir. Mesela doğruyu söylerse şiddet göreceğini bildiği durumlar için yalan söylemek bireyi mitoman yapmaz. Aynı şekilde şizofreni, bipolarlık gibi bozukluklardan muzdarip bireylerin yalanlarını da mitomaniden ayrı tutmak gerekir.

Mitomani hastasının özellikleri nelerdir?

• Mitomanya hastaları yalan söylediklerinin farkında değildirler. Düşünce tarzlarına ”büyüsel düşünce” denir. Hayal gücüyle ürettikleri düşüncelerin gerçekliğine inanırlar. Çocuklarda normal karşılanan bu durum yetişkinler için patolojiktir. 
• Normal insanlar yalan söylediklerinde utanç ve suçluluk duyabilirler ancak mitomanlarda böyle bir durum yoktur.
• Çoğu zaman çok güzel ve etkileyici fantastik yalanlar söylerler. Gerçekle fantazi iç içe geçtiğinde inandırıcı olabilirler.
• Yalan söyleyerek kendilerini önemli bir insan veya kahraman gibi gösterirler.
• Çoğu zaman kendi yalanlarına inanırlar.
• Eski yalanlarını desteklemek için sürekli yeni yalanlar uydururlar.
• Çoğu zaman yalan söylemenin bir amacı olmayabilir. Yani yalan söyleyerek kar elde etmezler. 
• Bazen kendilerini suçlayıcı ve zarar verici olabilirler.
• Genel toplumda görülme oranı 1000 kişide 1 dir. Erkeklerde ve kadınlarda eşit oranda görülür. 
• Gelişimi 15-16 yaş gibi ergenlik çağından başlar ve tedavi edilmezse erişkinlik dönemine kadar devam eder. 
• Mitomani hastaları çok üstün sözel yeteneğe sahiptir.
• Mitomani hastaları stresli durumlardan kaçmak için yalanı kullanabilirler. Mitomanlar kendi gerçekliklerinden kopmuş insanlardır. Yüksek kaygılı durumlarda daha fazla yalan söylerler. 
• Hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik ve intihal suçlarını işleyenler arasında mitomanlar tespit edilmiştir. Özellikle telefon dolandırıcılarının bu gurupta olduğu düşünülmektedir. 
• Kendilerini olduğu gibi kabul edemeyen, kendine güvensiz insanlardır.
• Yalanlarını geçmişte yaşadıkları anılar gibi anlatabilirler.
• Mitoman gerçeği de söyleyebilir ancak öyle bir süsler öyle bir büyütür ki inanamazsınız.
• Zamanla aile ilişkileri bozulur.
• Sosyal yalnızlaşma onların kendilerini keşfedilmemiş yetenek olarak görmelerine neden olur.
• Mitomani hastaları yalan söylemeyeceklerine söz verirler ancak sözlerini tutamazlar.
• Bazen yalan makinasında yakalanamayabilirler. Çünkü diğer insanların yalan makinasında verdikleri fiziksel tepkileri vermezler.
• Mitoman kişi sürekli hayali senaryolar, hayali olaylar ve kişiler uydurur ve söylediği bu yalanlara kendisi de inanır. Bu tip insanlar tüm hayatlarını bir yalanın üzerine kurmuştur. 
• Mitomani hastaları hasta olduklarının farkında değildir. Bu nedenle kendiliklerinden doktora gitmezler. Birlikte yaşadıkları insanlar durumdan rahatsız olup onları doktora götürürler. 
• Mitomanlar çok övüngen insanlardır.

Mitomani Hastaları Bazen Çılgınca Yalan Söylerler

Çoğu zaman bir dedikleri bir dedikleriyle tutmayan mitomanlar bazen öyle çılgınca yalanlar söyler ki şaşırıp kalırsınız, “Dün hastaneye kaldırıldım” diyen kişinin önceki günün tamamında sizinle olmuş olması sizi çileden çıkarabilir. Bu sebeple özellikle duygusal ilişkilerde eşleriyle ciddi sıkıntılar yaşarlar. Sosyal hayatları oldukça çetrefillidir. İş dünyasında da söylediği yalanlar çok büyük ve çok sık değilse kişi bir şekilde işine devam edebilir ama yalanlar ortaya çıktıkça iş arkadaşları tarafından dışlanabilir, işinden bile olabilir.

Mitomani tedavisi mümkün olan bir rahatsızlık. Psikoterapi ve gerekli görüldüğü taktirde farmakolojik yardım bireyin zamanla kendiyle olan iletişiminin güçlenmesine ve yalan söylemeye duyduğu ihtiyacın azalmasına sebep oluyor. Terapinin doğru uygulanmasıyla hastalığın tekrar etme olasılığı da düşüyor.

Mitomani tedavisi nasıl yapılır?

Tedavi, tedavi gören kişi durumunu kabul ettiğinde en iyi sonucu verir. Kişi tedaviye zorlanırsa, işbirliği yapma olasılığı düşüktür. İdeal olarak, terapideki kişi yardımın gerekli olduğuna inanacak ve değiştirmek için samimi bir çaba gösterecektir.

Bir kişi terapistine yalan söylediğinde, tedavi zor olabilir. Terapist bir yalan yakalasa bile, kişi sahtekârlığını kabul etmeyi reddedebilir.

Mitomaninin ciddi sonuçlarını en aza indirmeye ve düzeltmeye yardımcı olan 3 tür yöntem kullanılabilir.

1. Bilişsel tedavi: Bilişsel tedavide amaç mitomanlardaki düşük öz saygının ve kendine güvensizliğin kökenini bulmaktır. Daha sonra tespitler üzerine gidilir ve terapi başlar. Bireysel yada gurup tedavisi tercih edilebilir. Çiftlerin birlikte tedavisi olumlu sonuçlar verir. 
2. İletişim: Mitomani tedavisi orta, uzun vadeli bir iştir. Hastanın terapistine güvenmesi gerekir. Hem psikiyatrist hem de yakın aile bireyleri sabır, şefkat ve azim göstermelidirler.
3. İlaç tedavisi

Arkadaşlarınız sağlığınıza zararlı mı?