Saçkıran (alopesi areata), saç, kaş, kirpik ya da vücut tüylerinde dökülmeye neden olan otoimmün bir hastalıktır. Otoimmün hastalıklarda, bağışıklık sistemi yanlışlıkla vücudun bir bölümüne saldırır. Saçkıranda ise bağışıklık sistemi, kılların uzadığı saç ve kıl köklerine saldırır. Bunun sonucunda saç üretimi durur ve saç dökülmeye başlar. Saç dökülmesi saçkıranın ana belirtisidir ancak bunun yanında kaş, kirpik, sakal ya da vücut kıllarında dökülmeye, tırnaklarda kızarma, kırılma ve şekil bozukluklarına neden olabilir. Henüz kesin bir tedavisi olmasa da, saçların daha hızlı uzamasına yardımcı olabilecek ve daha fazla saç dökülmesini önleyebilecek tedaviler ve dökülen saç ve kaşlar için kozmetik çözümler mevcuttur.
Saçkıran (Alopesi areata) nedir?
Saçkıran (alopesi areata), otoimmün bir hastalıktır. Yani bağışıklık sistemi saç köklerine saldırır ve saç, kaş kirpik ya da yüzde ve vücudun diğer bölgelerinde ani ya da yavaş yavaş tüy dökülmesine neden olur. Hastalığın genel sağlık üzerinde olumsuz bir etkisi yoktur. Her yaşta görülebilse de daha çok çocukluk veya gençlik dönemlerinde rastlanır.
Saçkıran türleri
Saç ve kıl dökülmesi miktarına ve dökülme şekline göre:
- Alopesi areata (düzensiz): Bu türde cilt veya vücutta madeni para büyüklüğünde bir veya daha fazla bölgesel döküntüler oluşur.
- Alopesi totalis: Saç dökülmesi tüm kafa derisinde meydana gelir.
- Alopesi universalis: Nadir görülen bu türde tüm saçların dökülmesinin yanında yüzdeki (kaşlar ve kirpikler) ve vücuttaki bütün kıllar dökülür.
- Yaygın alopesi areata: Kadın veya erkek tipi saç dökülmesine çok benzer. Kafa derisinde tek bir bölgede değil, tüm kafa derisinde ani ve beklenmedik saç incelmesi yaşanır.
- Ophiasis alopesi: Saçlar kafa derisinin yanları boyunca dökülür ve sırtın alt kısmında bant şeklinde tüy dökülmesi olur.
Erkeklerde saçkıran
Erkeklerde görülen saçkıran kaynaklı saç dökülmesi kadınlara oranla daha belirgindir. Ayrıca genetik riskler erkeklerde daha yaygın görülür. Saçkıran erkeklerde saç ve sakal dökülmesine, ayrıca göğüs ve sırt kıllarında dökülmeye neden olur.
Kadınlarda saçkıran
Kadınlarda, nedeni tam olarak bilinmese de saçkıran görülme olasılığı erkeklere göre daha yüksektir. Saç dışında kaş ve kirpikler de dökülebilir. Saç dökülmesi yaşanan bölge küçük bir alanla sınırlı olabilir ya da kademeli olarak genişleyebilir.
Çocuklarda saçkıran
Çocuklarda, saç dökülmesine ek olarak tırnaklarda çukurlaşma veya lezyonlar gibi sorunlara neden olabilir. Yetişkinlerde de görülebilen bu tırnak sorunları çocuklarda daha yaygındır.
Saçkıran neden olur?
Saçkıran, otoimmün bir durumdur. Otoimmün hastalıklarda, normalde vücudu virüsler ve bakteriler gibi yabancı istilacılardan koruyan bağışıklık sistemi yanlışlıkla vücudun bir bölümüne saldırır. Saçkıranda ise bağışıklık sistemi, kılların uzadığı saç ve kıl köklerine saldırır. Bunun sonucunda foliküller küçülür, saç üretimi durur ve saç dökülmeye başlar. Bu saldırı saç dökülmesine neden olur, ancak çoğunlukla saç köklerini tahrip etmez. Eğer çok fazla saç dökülmediyse, saçlar yeniden uzayabilir. Nedeni tam olarak bilinmese de bazı durumlar saçkıran riskinde artışa neden olabilmektedir.
Saçkıran risk faktörleri
- Genetik faktörler (Saçkıran hastalarının yaklaşık %10 – % 20’sinin aile üyelerinde de saçkıran olduğu tahmin edilmektedir),
- Astım, saman nezlesi, atopik dermatit, tiroid hastalığı, vitiligo hastası veya Down sendromlu olmak,
- Kanseri ilacı nivolumab kullanmak,
- Tip 1 diyabet veya romatoid artrit gibi farklı bir otoimmün hastalığa sahip olmak.
Saçkıran belirtileri
- Kafa derisinde yuvarlak veya oval şekilde saç dökülmesi (sanki tıraş edilmiş gibi)
- Kaş ve kirpiklerin kısmen veya tamamen dökülmesi
- Sakal bölgesinde bir veya daha fazla bölgede kelleşme,
- Tırnaklarda kızarma, çukurlar ya da çıkıntılar, sertleşme ve/veya kolay kırılma (genellikle saç dökülmesi yoğun olan kişilerde görülür)
Yukarıdaki belirtiler saçkıranın vücudun hangi bölgesinde görüldüğüne göre değişebilir. Saç dökülmesi ana belirtidir ancak tek başına saçkıran teşhisi için yeterli değildir. Diğer belirtilerin bir veya birden fazlasının da eşlik etmesi gerekir.
Genellikle ağrıya veya başka semptomlara neden olmaz. Ancak saç ya da kıl dökülmesinden hemen önce, deride karıncalanma, kaşınma veya yanma hissedilebilir.
Saçkıran bulaşıcı mıdır?
Saçkıran bulaşıcı bir hastalık değildir.
Saçkıran tedavisi
Saçkıranın bilinen bir tedavisi yoktur, ancak saç dökülmesini yavaşlatabilecek veya saçların daha hızlı uzamasına yardımcı olabilecek tedavi seçenekleri vardır. İşe yarayan bir yöntem bulana kadar çok çeşitli yöntemler denemek gerekebilir. Hatta bazen yanlış tedavi uygulanırsa saç dökülmesi daha da kötüleşebilir.
Eğer teşhis yeniyse ya da saçkıran bir yıldan daha az bir süredir devam ediyorsa, dermatolog tedaviye başlamadan önce bir süre beklemeyi tercih edebilir. Çünkü bazen saç kendi kendine yeniden uzayabilir ve bu da tedaviyi gereksiz kılar. Ancak eğer tedavi uygulanacaksa hastanın yaşı, saç dökülme miktarı ve dökülmenin nerede olduğu değerlendirilir.
Saçkıran nasıl geçer?
Bazen saçkıran tedavisinde alternatif ya da doğal tedavi seçenekleri de değerlendirilebilir.
- Aromaterapi: 1998’de yapılan bir çalışmada, kekik, biberiye, lavanta ve sedir ağacı yağlarının karışımını içeren bir aromaterapi masaj tedavisinin, bazı saçkıran hastalarında işe yaradığı bulunmuştur.
- Elektroakupunktur: Bu akupunktur türünde saç dökülmesi oluşan bölgeye, sürekli elektrik atışları üreten bir cihaza bağlı iğneler yerleştirilir.
- Hipnoz: Tam olarak kanıtlanmış olmasa da bazı vakalarda hipnoz, saçkıran kaynaklı saç dökülmesinde etkili bulunmuştur.
- Düşük seviyeli lazer terapisi: Bu prosedürde, cildi onarmak için düşük seviyeli ışığın farklı dalga boyları ve çıktıları doğrudan hedeflenen alana uygulanır.
- Diyet: Saçkıran otoimmün bir hastalıktır ve doğru beslenme planıyla vücuttaki otoimmün tepki azaltılabilir ve saç dökülmesi azaltılabilir. Otoimmün protokol ya da anti-inflamatuar diyet olarak da bilinen beslenme planının temel besinleri yaban mersini, fındık, tohumlu yemişler, brokoli, pancar gibi meyve ve sebzeler ve somon gibi yağsız etlerdir.
Saçkıranın bitkisel tedavisi
- Sarımsak: Birkaç diş sarımsağı ezin ve suyunu birkaç kaşık hindistancevizi yağı ile karıştırıp birkaç dakika ısıtın. Soğumaya bıraktığınız karışımı saç derinize uygulayın ve masaj yapın. 30 bekledikten sonra soğuk suyla yıkayın.
- Soğan: Bir soğanı ezerek ya da rendeleyerek suyunu çıkarın. Bu suyu kafa derinize sürün. Yaklaşık 15 dakika bekleyin ve ılık su ve şampuanla yıkayın. Banyo sonrası saçınızı saç kurutma makinesiyle kurutmayın.
- Yeşil çay: Biraz yeşil çay yapın ve soğumaya bırakın. Pamuklu bir bezi içine batırın ve saç derisine uygulayın. Bir saat kadar bekleyin ve yıkayın.
- Japon gülü: Japon gülünün birkaç yaprağını karahindiba yağıyla karıştırın ve bunu kafa derinize uygulayın. Yaklaşık 15 dakika sonra yıkayın.
- Hindistancevizi sütü: Hindistan cevizi sütünü kafa derinize ve köklere nazikçe masaj yaparak uygulayın. Birkaç dakika sonra hafif bir şampuanla yıkayın.
