Safra ameliyatı sonrasında komplikasyonların önlenmesi için, safra kesesi ameliyatı sonrası beslenme ve safra diyeti uygulanması gereklidir. Beslenme uzmanı tarafından hazırlanan diyet listeleri ile besin yetersizliğinin önüne geçilebilir.
Safra Kesesi Ameliyatı Nedir?
Safra kesesi; karın bölgesinin üst tarafında, karaciğerin alt yüzeyine yapışık halde bulunan ve armuta benzeyen kese şeklinde bir organdır. Safra kesesi su, safra tuzu, safra pigmenti, kolesterol, organik tuz, yağ asitleri ve lesitininden oluşan; karaciğer tarafında üretilen safranın depo edilmesinde görevlidir. Safra; yağların sindiriminde, emiliminde ve kandaki bazı atık maddelerin vücuttan atılmasında görevli olan bir vücut sıvısıdır. Safra kesesi sarı yeşil bir sıvı olan safrayı depolar, konsantre eder ve gerektiği zaman sindirim kanalına boşaltır. Safra kesesi genellikle açlık durumunda safrayı biriktirir; sindirim durumunda ise kesenin kasılması sonucunda safrayı bağırsağa boşaltır.
Safrayı oluşturan maddelerin belirli bir oranda ve dengede bulunması bu maddelerin safra içerisinde erimiş halde olmasını sağlar. Safra kesesinin konsantre aşamasında bu oran bozulur ise safra içerisindeki maddeler çökelekler oluşturur. Bu çökeleklerin safra kesesinde büyümesi sonucu safra çamuru ve safra taşları meydana gelir. Günümüzde safra taşlarının görülme riski de artmış durumdadır. 20-60 yaş arası kadınlarda safra taşının görülme riski erkeklerden 3 kat daha fazladır. Obezite, genetik faktörler, yaş faktörü ve sık doğum yapma safra taşının oluşumuna neden olan etmenler arasındadır.
Safra kesesinin alınması ameliyatı kolesistektomi olarak adlandırılmaktadır ve bu ameliyat çoğunlukla safra taşlarının oluşumundan kaynaklanır. Ancak kolesistit olarak bilinen safra kesesi iltihaplanmaları ve safra kesesi kanseri gibi durumlarda da tedavi amacıyla bu ameliyat gerçekleştirilebilir. Safra kesesinin alınması durumunda safranın depo edilmesi görevini safra kanalı gerçekleştirir. Son 30 yılda kolesistektomi ameliyatı hızla yayılmış; kolay ve etkili bir tedavi yöntemi haline gelmiştir.
Veriler net olmamakla birlikte Türkiye’de yılda ortalama 40.000-60.000 kolesistektomi ameliyatının yapıldığı araştırmalarda ifade edilmektedir. Kolesistektomi ameliyatı açık (klasik) ve kapalı (laparoskopik) olarak iki farklı teknik ile yapılmaktadır. Doktorlar kapalı kolesistektomi ameliyatının hastalar açısından daha konforlu ve ağrısız olduğunu ifade etmektedir. Peki, safra kesesi ameliyatı sonrası beslenme ve safra diyeti uygularken nelere dikkat etmeliyiz.
Safra Kesesi Ameliyatı Sonrası Beslenme Düzeninde Nelere Dikkat Edilmeli?
Ameliyat sonrasında gastrointestinal sistemde bulantı ve kusma gibi şikayetler görülebilir. Bu dönemlerde hastalarda besin ve mineral yetersizliğinin oluşmaması için oral veya enteral beslenme yöntemine başvurulabilir. Kolesistektomi ameliyatı sonrasında safra taşı oluşumunun tekrarlamaması ve komplikasyonların gelişmemesi için mutlaka safra kesesi ameliyatı sonrası beslenme yani safra diyeti planının uygulanması gerekir. Safra kesesi alınan hastalarda besin yetersizliğinin görülmemesi için beslenme düzeninin bir diyetisyen tarafından hazırlanmış olması önemlidir. Ameliyat gerçekleştikten sonra bağırsak sesleri yerine gelinceye ve hasta gaz çıkarıncaya kadar ağız yolu ile beslenmeye geçilmez. Sonrasında hastanın durumuna göre oral (ağızdan) veya enteral beslenme tedavisi uygulanır.
Safra kesesi alınan hastalarda beslenme kademeli olarak geliştirilir. Ameliyat sonrasında bir süre tüketilmemesi gereken besin çeşitlerinden uzak durulmalı, yağlı besinlerden tüketilmemelidir. Safra kesesi alındıktan sonraki ilk üç ayda “ ülser diyeti” olarak adlandırılan beslenme düzeni uygulanabilir.
1 Haftalık Örnek Ülser Diyeti
Ülser durumunda, her hastanın kendi özelliklerine ve beslenme alışkanlıklarına göre bir diyet hazırlanır. Şiddetli ağrısı, kanama durumu varsa veya ameliyat olmuşsa, posasız ve sıvı yiyecekler ile beslenme planına devam edilir. Daha sonrasında normal ülser diyeti uygulayabilirler. Ülser diyeti ve ülserde beslenme listesi örnek menüsünü aşağıda bulabilirsiniz:
Sabah:
- 1 veya 2 dilim esmer ekmek
- 1 yemek kaşığı kadar bal veya reçel
- 1 adet haşlanmış yumurta
- 1 dilim peynir
- 1 çay bardağı kadar süt
Öğle:
- 1 porsiyon ızgara et, balık veya tavuk
- 1 porsiyon haşlanmış sebze
- 1 kase yoğurt
- 1 veya 2 dilim esmer ekmek
İkindi:
- 1 çay bardağı süt
- 2 dilim etimek
Akşam:
- 1 kase çorba (mercimek, sebze veya yoğurt çorbası olabilir)
- 1 porsiyon kıymalı sebze yemeği
- Çorba tahıllı değilse, 1 porsiyon pilav veya makarna
- 1 porsiyon yeşil salata
- 1-2 dilim esmer ekmek
Sonrasında safra diyeti uygularken liste dışındaki besinler ve yağlı gıdalar yavaş yavaş beslenme düzenine eklenmelidir. Lif kaynağı besinler de ameliyat sonrasında ishal durumunun yaşanmaması için tercih edilmelidir. Taze sebze ve meyveler posa kaynağı besinler olarak tüketilebilir. Diyetisyen tarafından yaş, cinsiyet, boy ve ağırlık durumuna göre hazırlanan safra diyeti listesinin sürdürülebilir olması hastanın yaşam kalitesi açısından önemlidir.
Safra Kesesi Ameliyatı Sonrası Beslenme Düzeninde Yenmemesi Ve İçilmemesi Gerekenler
Safra kesesi ameliyatı sonrası beslenme düzeninde veya safra diyeti uygularken aşağıdaki besin gruplarından uzak durulmalıdır.
- Yağda kızartılmış yumurta, çok yağlı peynir çeşitleri, et, tavuk ve balık çeşitleri
- Karaciğer, beyin, böbrek gibi sakatatlar ve tavuk derisi
- Fındık, fıstık, ceviz ve badem gibi yağlı kuruyemişler
- Salam, sosis, sucuk ve pastırma gibi şarküteri ürünleri
- Bütün yağlı yiyecekler, kavurma ve kızartmalar
- Kaymak, krema, tahin, tahin helvası, çikolata, cips, çeşnili kraker ve bisküviler
- Yağlı poğaça, börek, kek ve pasta gibi hamur işleri
- Gaz yapma özelliği olan lahana, turp, brokoli, karnabahar, kereviz gibi sebzeler; mercimek, nohut ve kuru fasulye gibi kurubaklagil çeşitleri
- Yumurta ve yumurta içeren besinler (Yumurtanın vücutta tolere edilmesi kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Bu yüzden tüketimi de kişiye göre belirlenmelidir.)
- Pul biber, karabiber, kimyon gibi baharatlar
- Salamura besinler, turşu, sirke, çeşniler, et suyu, hardal, sarımsak, çemen, limon tuzu
- Koyu çay ve kahve, limonata, boza, neskafe, kakaolu süt, alkollü içecekler, maden suyu, soda, hazır meyve suları, kola ve gazoz gibi asitli içecekler
- Hazır çorbalar, et suyu veya tavuk suyu eklenmiş çorbalar, acılı çorbalar, kurubaklagil bulunan çorbalar
Safra Kesesi Ameliyatı Sonrası Serbest Olan Besinler
Safra kesesi ameliyatı sonrası beslenme düzeninde veya safra diyeti uygularken aşağıdaki besin grupları tercih edilmelidir.
- Açık çay, salep, ıhlamur, ada çayı, ayran gibi içecekler
- Süt, yağsız beyaz peynir ve yoğurt
- Beyaz ekmek, sade kraker, makarna, şehriye, kuskus, irmik, erişte ve pirinç gibi tahıl kaynakları
- Baharat çeşitlerinden tarçın, nane ve kekik
- Çiğ ve kabuksuz muz, elma, şeftali, kayısı, çekirdeksiz üzüm, kiraz
- Pekmez, bal, reçel, sütlaç, tavuk göğsü ve muhallebi
- Domates çorbası, süzgeçten geçirilmiş sebze çorbaları, şehriye veya pirinç eklenmiş çorbalar, yayla çorbası ve acısız tarhana çorbası
Beslenme Önerileri
Safra kesesi ameliyatı sonrası beslenme ve safra diyeti için temel beslenme önerilerini aşağıda bulabilirsiniz.
- Günde 3 ana öğün mutlaka yapılmalı; 2-3 ara öğünün tüketilmesine de özen gösterilmelidir.
- Öğünler arasında 2,5-3 saatlik aralıklar bulunabilir.
- Yemek porsiyonlarına dikkat edilmeli ve yasaklı besinler tüketilmemelidir.
- İçecek olarak açık çay, ıhlamur ve ada çayı gibi mideyi rahatsız etmeyecek besinler tercih edilmeli; asitli içeceklerden ve koyu çay-kahveden uzak durulmalıdır.
- Midede şişlik oluşturabilecek ve gaz yapabilecek sebze ve kurubaklagil çeşitleri tercih edilmemelidir.
- Her türlü paketli ve işlenmiş üründen uzak durulmalıdır.
- Dikkat edilmesi gereken en önemli besinler arasında yer alan yumurta hastanın toleransına göre tercih edilebilir. Bazı hastalar yumurtayı daha kolay sindirebildiklerinden ameliyattan 3 ay sonrasında beslenme düzenine yumurtayı eklemeye başlayabilir; 1,5-2 sene sonrasında ise yumurta beslenme planında tamamen yer alabilir.
