C vitamini vitaminler arasında en çok bilineni ve en çok tüketilenidir. Özellikle kış aylarının vazgeçilmezi olan C, bağışıklık sistemini destekleyerek hastalıklara karşı vücut direnci oluşturur.
Fiziksel ve zihinsel sağlığın korunmasında rol olan yaklaşık 30 vitamin ve minerale ihtiyaç duyulur. Miligram gibi küçük miktarlarda vücuda alınması yeterli olan vitaminler yağda ve suda eriyen olmak üzere ikiye ayrılır. İnsan yaşamının sürdürülebilirliği açısından büyük önem taşıyan bu organik bileşiklerin eksikliğinde birtakım hastalıklar oluşur.
Havaların soğuması ile birlikte en çok tüketilen vitaminler arasında başı çekmeye başlayan vitamin C, uzun gemi yolculuklarının yapıldığı eski çağlarda iskorbüt hastalığını tedavi etmesi ile ortaya çıkar. Uzun dönem gemi yolculuklarında taze sebze ve meyve tüketilemediğinden dolayı yeterli miktarda C vitamini alınamaz. Denizcilerde diş eti kanaması ağız yaraları olarak ortaya çıkan iskorbüt hastalığı, C vitaminiyle tedavi edilebilir. Hastalığın daha ağır seyretmesini engelleyen ise gemide uzun süre saklanabilen patates olur.
C Vitamini Nedir?
İnsan vücudu tarafından sentezlenemeyen ve suda eriyen bir vitamin olan C vitamininin bir diğer adı ise askorbik asittir. Suda eriyen bir vitamin olan C, vücut tarafından depo edilemez ve ter ya da idrar yoluyla dışarı atılır. Depolanmadığı için günlük olarak mutlaka vücuda yeterli miktarda alınması gereken C vitamini ekşimsi bir tada sahiptir ve kendine özgü bir kokusu vardır. Ortalama olarak yetişkinler günde 70-75 miligram, çocuklar ise 80-100 miligram civarında tüketmelidir.
C vitamini ısı ve ışığa karlı duyarlı bir vitamindir. Isı, ışık, hava, su, sigara ve pişirme sonucunda vitaminin özellikleri kaybolur.
C vitamini içeren besinlerin saklanması ve pişirilmesi dikkat ister. Besinlerle alınamadığı durumlarda C vitamini ampulleri, C vitamini tableti, C vitamini ilacı, C vitamini toz ve C vitamini efervesan tableti şeklinde kullanılabilir. C vitamini kullanımı harici de olabilir. C vitamini cilt serumu olarak kullanılabilir. C vitamini serumu saçların canlılığını arttırır. Ayrıca C vitamini maskesi ve C vitamini kremleri ciltteki yaşlanma belirtilerinin ortadan kaldırılmasını sağlar.
C Vitamini Hangi Besinlerde Bulunur?
Yeşil yapraklı sebzeler, hemen hemen tüm meyveler yüksek oranda C vitamini içeren besinler arasında yer alır. Portakal, mandalina, limon, greyfurt gibi narenciyelerde bol miktarda bulunur. Kivi, çilek, kızılcık, kavun, ahududu, kuşburnu ve yaban mersini C vitamini olan meyveler arasındadır. Maydanoz, marul, dereotu, tere, roka, kekik, taze fasulye, kuşkonmaz, pırasa, yeşil biber, kırmızı biber, taze rezene, kırmızı lahana, karnabahar, papaya, tatlı patates, ıspanak, brokoli, bezelye ve taze soğan C vitamini yüksek besinler olarak bilinir.
C vitamini deposu olan bu besinler hazırlanırken vitamin değerini kaybetmemeleri için mümkün olduğunca çiğ tüketilmelidir. Çiğ tüketilemeyen besinler kendi sularında çok fazla pişirilmeden tüketilmelidir. Bu besinlere ek olarak ananas, Brüksel lahanası ve avokado da C vitamini kaynakları olarak tüketilebilir. C vitamini meyveler ve sebzeler dışındaki gıda maddelerinde çok az miktarda bulunur.
Patates kabuğunun hemen altındaki bölge C vitamini açısından zengindir. Genellikle kabuğu soyulabilen sebze ve meyvelerde C vitamini kabuğun hemen altında yer alır. Bu yüzdendir ki meyvelerin kabukları ile yenmesi ya da çok ince bir zar halinde kabuğunun soyulması önerilir.
C Vitamini Faydaları Nelerdir?
- Vücuda besinlerle alınan C vitamini demir emilimi için önemli bir vitamindir. Demirin emilimini arttıran C vitamini, hastalıklara karşı vücut direncini arttırır.
- Özellikle soğuk algınlıkları için C vitamini ve çinko birlikte kullanıldığında, hastalık kısa sürede atlatılabilir.
- Kolajen üretimini destekleyen C vitamini, vücuttaki yara, yanık ve kemik kırıklarının tedavisine yardımcıdır. Yaraların iyileşme sürecini hızlandırması C vitamini faydaları arasında yer alır.
- Kolajen üretimini destekleyen C vitamini saç uzamasını, saçların doğal ve parlak görünmesini de sağlar.
- Kalp ve damar sağlığının korunmasında C vitamini ne işe yarar? Antioksidan özelliklere sahip olan C vitamini, vücuttaki toksin maddelerin atılmasını destekler. Ayrıca antioksidan özelliği ile arter duvarlarına zararlı etkisi bulunan serbest radikallerle savaşır ve kalp damar sağlığını koruyucu etki gösterir.
- Kolesterolün düzenlenmesinde etkin bir role sahiptir.
- C vitamini gözlerde yer alan oküler tabakanın beslenmesini destekler ve katarakt riskini minimuma düşürür.
- C vitamini kanser yapıcı hücrelerin durdurulmasını sağlar. Özellikle gırtlak, mide, ağız, akciğer ve kolon kanseri risklerini azaltıcı etkisi ile dikkat çeken C vitamini tümör oluşumunu engeller.
- Yeterli miktarda alınan C vitamini stres hormonları olarak bilinen noradrenalin ve adrenalin salgılanmasını arttırır. Stres etkilerinin düzenlenmesi C vitamini görevleri arasındadır.
- C vitamini cilt lekeleri tedavisinde de etkin bir rol oynar. C vitamini içeren cilt serumları düzenli kullanıldığında lekelerin tamamını yok edebilir.
C Vitamini Eksikliği Nelere Sebep Olur?
Vücut dokularının onarımı ve sağlıklı gelişmesi için önemli bir vitamin olan C vitamini eksikliği süreklilik halinde olursa iskorbüt hastalığı oluşmasına neden olur. Eklem ve kas ağrıları ile başlayan hastalık diş eti kanamaları, ciltte kolay morarma, kendiliğinden kanama gibi semptomlara sahiptir. Bu hastalığın tedavisi için C vitamini takviyesi yapılmalıdır.
Özellikle sigara içenlerde, C vitamini alımı daha yüksek olmalıdır. Sigarada bulunan zararlı maddeler C vitaminin deformasyonuna neden olur. Vitaminin eksikliği halinde kalp ve damar hastalıkları, felç ve inme gibi rahatsızlıklara yakalanma riski artar.
Kanser hücrelerinde artış gözlenebilir. Enfeksiyon hastalıklarına karşı vücut direnci düşer grip, nezle gibi soğuk algınlıklarına yakalanma riski artar. Diş ve diş eti kanamaları oluşabilir. Kansızlık, sürekli bir iştahsızlık hali ve yaraların geç kapanması C vitamini yetersizliği belirtileri arasındadır.
C Vitamininin Zararları Nelerdir?
C vitamini açısından zengin olan besinler, kabızlığın tedavisinde oldukça etkindir. Ancak yüksek oranda alınması ishal yapabilir. Ayrıca bulantı ve mide de görülen rahatsızlıklar da yan etkileri arasındadır.
Talasemi ve Hemokramatoz hastalarına C vitamini takviyeleri verilmemelidir. C vitamini zararları arasında böbrek taşı oluşumu da söz konusudur. Aşırı dozda C vitamini alınması ki bu kadar büyük miktar ancak besin desteği şeklinde olabilir, vitamin zehirlenmesi yaratır.
Aşırı kusma ve mide bulantısı, karın ağrısı, baş dönmesi şeklinde kendini gösteren vitamin C fazlalığı belirtisi durumunda mutlaka en yakın sağlık kuruluğuna gidilmelidir. Alerji ciltte kızarıklık olarak kendini gösterir.
