EVALI veya e-sigara veya elektronik sigara ürünü kullanımına bağlı akciğer hasarı, 2019 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde ortaya çıkan ve öncelikle elektronik sigara ürünleri kullanan kişileri etkileyen ciddi bir solunum yolu hastalığıdır.
EVALI Hastalığı Nedir?
EVALI, ani ortaya çıkışı ve ülke çapında çok sayıda hastaneye kaldırılarak ölüme yol açan ciddiyeti nedeniyle büyük ilgi gördü. E-sigara veya elektronik sigara ürünlerinin kullanımıyla ilişkili akciğer hasarı ile karakterizedir. EVALI’nin kesin nedeni hala araştırılıyor, ancak bunun kontamine veya katkılı elektronik sigara ürünlerinin, özellikle de esrarın psikoaktif bileşeni olan THC (tetrahidrokannabinol) içerenlerin kullanımıyla bağlantılı olduğuna inanılıyor.
EVALI Belirtileri Nelerdir?
EVALI, hafiften şiddetliye kadar değişen çeşitli solunum semptomlarıyla kendini gösterir. Yaygın semptomlar şunları içerir:
- Öksürme
- Nefes darlığı
- Göğüs ağrısı
- Tükenmişlik
- Ateş
- Mide bulantısı
- Kusma
- Ağır vakalarda EVALI, yoğun tıbbi müdahale gerektiren akut solunum sıkıntısı sendromuna (ARDS) yol açabilir.
EVALI Tedavisi Nasıl Olur?
EVALI semptomlarını yaşayan kişiler için acil tıbbi müdahale çok önemlidir. Tedavi tipik olarak semptomları hafifletmek ve yeterli oksijenlenmeyi sağlamak için destekleyici bakımı içerir. Ağır vakalarda hastaların hastaneye yatırılması, ek oksijen tedavisi ve bazı durumlarda mekanik ventilasyona ihtiyacı olabilir.
Destekleyici bakımın yanı sıra sağlık hizmeti sağlayıcıları, daha fazla akciğer hasarını önlemek için e-sigara veya elektronik sigara ürünlerinin kullanımının durdurulmasını tavsiye edebilir. Şiddetli solunum sıkıntısı olan hastalar, akciğerlerdeki inflamasyonu azaltmak için kortikosteroid tedavisinden yararlanabilirler.
EVALI Nasıl Önlenir?
EVALI’nin önlenmesi hem bireysel eylemleri hem de daha geniş halk sağlığı önlemlerini içerir. EVALI riskini azaltmak için bazı stratejiler şunlardır:
Elektronik Sigara Ürünlerinden Kaçının: EVALI’yi önlemenin en etkili yolu, e-sigara veya elektronik sigara ürünlerini, özellikle de THC içerenleri tamamen kullanmaktan kaçınmaktır.
Haberdar Olun: Elektronik sigara ürünleriyle ilgili sağlık uyarıları ve tavsiyeleri konusunda güncel kalın. Kendinizi ve başkalarını elektronik sigarayla ilişkili potansiyel riskler konusunda eğitin.
Güvenli Alternatifleri Seçin: Halihazırda sigarayı bırakmaya yardımcı olarak elektronik sigara ürünleri kullanıyorsanız, kanıtlanmış bir güvenlik profiline sahip bant veya sakız gibi FDA onaylı nikotin replasman tedavilerine geçmeyi düşünün.
Tıbbi Tavsiye Alın: Elektronik sigara ürünlerini kullandıktan sonra herhangi bir solunum yolu semptomu yaşarsanız derhal tıbbi yardım alın. Erken müdahale komplikasyonları önleyebilir ve sonuçları iyileştirebilir.
Olumsuz Reaksiyonları Bildirin: Herhangi bir olumsuz reaksiyonu veya EVALI’den şüphelenilen vakaları sağlık yetkililerine veya zehir kontrol merkezlerine bildirin. Zamanında raporlama, halk sağlığı yetkililerinin ortaya çıkan tehditleri tanımlamasına ve ele almasına yardımcı olur.
Resmi Olmayan Kaynaklardan Kaçının: Gayri resmi veya yasa dışı kaynaklardan elektronik sigara ürünleri satın almaktan kaçının; çünkü bu ürünler zararlı maddelerle kirlenmiş veya karıştırılmış olabilir.
Düzenleme Savunucusu: Tüketici güvenliğini sağlamak için elektronik sigara ürünlerinin üretimini, pazarlanmasını ve satışını düzenleme çabalarını destekleyin. Özellikle gençler arasında elektronik sigara ürünlerine erişimi kısıtlayan politikaları savunun.
Sonuç
EVALI, e-sigara veya elektronik sigara ürünlerinin, özellikle de THC içerenlerin kullanımıyla ilişkili ciddi bir solunum yolu hastalığıdır. EVALI’nin kesin nedeni hala araştırılırken, elektronik sigara ürünlerinden tamamen kaçınmak bu durumu önlemenin en etkili yoludur. Elektronik sigara kullanımından sonra solunum semptomları yaşayan kişiler derhal tıbbi yardıma başvurmalıdır ve sağlık hizmeti sağlayıcıları, EVALI vakalarının tanınmasında ve yönetilmesinde çok önemli bir rol oynamaktadır. Bilgili kalarak, önleyici tedbirleri benimseyerek ve daha sıkı düzenlemeleri savunarak, EVALI’nin etkisini azaltmak ve halk sağlığını korumak için birlikte çalışabiliriz.
