Beyin iltihabı tıpta ensefalit olarak adlandırılır. Virüs, bakterinin ve mantarların neden olduğu efeksiyöz ya da bağışıklık sisteminin yanlış çalışmasına bağlı olarak otoimmün süreçlerle beynin aktif dokularının iltihaplanması olarak tanımlanır.

İltihabi süreç yani enflamasyon beynin şişmesine neden olur ve bundan dolayı birçok belirti ortaya çıkar. Yaygın olarak baş ağrısı, boyun tutulması, ışığa duyarlılık, zihinsel karışıklık veya çeşitli nöbetlere neden olur. Ensefalit her yaşta görülebilecek bir hastalıktır. Ancak yapılan araştırmalar gençlerde daha sık ortaya çıktığını kanıtlamıştır.

Ensefalit Belirtileri Nelerdir?

Beyin iltihabı belirtileri bazı durumlarda ateş ve baş ağrısı gibi soğuk algınlığı belirtileri gösterir. Bundan daha ciddi belirtiler ilerleyen dönemlere denk gelir. Fiziksel ve nörolojik belirtiler hastalığın karakteristik belirtileri arasındadır.

• Yüksek ateş,
• Uzun süreli baş ağrıları,
• Vücudun herhangi bir yerinde oluşabilecek eklem ağrıları,
• Kasların zayıflaması,
• Mide bulantısı,
• Boyun sertleşmesi

Ensefalitin fiziksel belirtileri olarak ortaya çıkar. Nörolojik belirtiler ise çoğunlukla aşağıdaki şekilde kendini gösterir:

• Davranış bozuklukları ve değişiklikleri,
• Zihin bulanması ve karışması,
• Konuşurken veya hareket ederken zorlanma,
• Zaman zaman bilinç kaybı yaşanması,
• Yakın veya uzak anıların hatırlanmasında zorlanma,
• Nöbet,
• Işığa duyarlılık,
• Seslere duyarlılık,
• Çift görme,
• Koma.

Ensefalit belirtileri çok basit başlayan ancak ciddileşerek şiddetini artıran birtakım süreçleri içerir. Bu nedenle soğuk algınlığı ve grip benzeri belirtileri dahi ciddiye alarak en kısa sürede muayene olmak gerekir. Böylece hastalığın en erken şekilde teşhis edilmesi mümkün olur.

Ensefalit Nedenleri Nelerdir?

Ensefalit beyin iltihabı kesin nedeni bilinmeyen hastalıklar arasında yer alır. Otoimmün inflamasyon, viral veya bakteriyel enfeksiyonlar ve enfeksiyöz olmayan inflamatuar durumların hepsi ensefalite neden olabilecek potansiyele sahiptir. Her yaştan insanın ensefalit geçirme olasılığı vardır. Ancak riski artırabilecek faktörlerin varlığı da bilinir. Özellikle belli ensefalit tipleri bazı yaş gruplarında daha sık görülür. Küçük çocuklar ve yaşlı yetişkinler viral ensefalit türlerinden etkilenmeye daha yatkındır. HIV ve AIDS olan hastalar, herhangi bir nedenle bağışıklık baskılayıcı ilaçlar kullanan bireyler ve bağışıklık sisteminin zayıflamasına neden olacak diğer hastalıklara sahip hastaların ensefalit geçirme olasılığı daha yüksektir. Bazı coğrafyalarda yaşayan sivrisinek ve keneler de risk oluşturabilir. Bu tür canlılar yazın sıcak aylarında ortaya çıktığı için yaz mevsimi de risk faktörleri arasında değerlendirir. Beyne yayılan uçuklara veya su çiçeğine neden olan herpes simpleks ve herpes varisella virüslerinin ensefalite neden olduğu bilinmektedir. Diğer yandan bakteriyel veya fungal enfeksiyonlar, viral enfeksiyonlar yanında daha nadir nedenler arasında yer alır.

Ensefalit Hastalık Çeşitleri Nelerdir?

Ensefalit temel olarak iki farklı şekilde ortaya çıkar. Bunlardan biri “Enfeksiyöz Ensefalit” olarak adlandırılır. Geçmişte en sık ensefalit etkeni olan mikroplara bağlı ensefalitler günümüze azalmıştır. Çünkü kabakulak, kızamık, su çiçeği ve kızamıkçık gibi hastalıkların aşıları bu hastalıkların görülmesini buna bağlı olarak beyin tutulumunu nadir hale getirmiştir.. Ancak diğer virüsler beyin iltihaplanmasına neden olabilir.

• Batı Nil virüsü,
• Japon ensefalit virüsü,
• La Crosse virüsü,
• St. Louis virüsü,
• Powassan virüsü,
• Arjantin virüsü,
• Çikugunya virüsü,

Enfeksiyoz ensefalitin ortaya çıkmasına neden olan virüsler arasında yer alır. Diğer bir tür ise “Otoimmün Ensefalit” olarak adlandırılır. Bir bireyin kendi bağışıklık sisteminin ve antikorlarının beyne saldırması sonucu görülür. Antikorlar otoimmün ensefalitin tipini belirleyen beyindeki spesifik proteinleri veya reseptörleri hedef alabilir. Anti-NMDA reseptör ensefaliti, bağışıklık sisteminin beyindeki NMDA reseptörlerini hedef almasıyla ortaya çıkar. VGKC kompleks antikor ensefalitinde bağışıklık sistemi LGI-1 ve CASPR2 alt tiplerini içeren VGKC beyin protein kompleksini hedefler. GABA-A ve GABA-B reseptörleri de antikorlar tarafından hedef alınabilir. Böylece farklı türlerde ensefalitlerin ortaya çıkması mümkündür.

Ensefalit Tanısı Nasıl Konulur?

Gribal enfeksiyonda görülebilecek ateş, baş ağrısı gibi belirtilerin yanında zihinsel bulanıklıklar ve hareketlerde değişiklik ensefalit belirtileri içerdiğinden birtakım değerlendirmeler yapılması gerekir. Ciddi sağlık problemlerine hatta ölüme yol açabileceğinden erken tanı ve tedavi oldukça önemlidir. Bu nedenle vakit geçirmeden muayeneye başlanması gerekir. Tıbbi muayenenin başlangıcında uzmanın hastanın tıbbi geçmişini sorgulaması olasıdır. Tıbbi geçmiş aşı durumunu, solunum yolu hastalıkları ve gastrointestinal hastalıkların sorgulanmasını içerir. Ayrıca evcil hayvanlarla veya sokak hayvanlarıyla temas da sorgulanması gerekir. Bunun yanında yakın zamanda kene ısırmasına maruz kalınıp kalınmadığı da sorgulanır. Birtakım ülkelerde mevcut virüsler de hastalığa neden olabileceğinden seyahat geçmişi de uzman için önemlidir. Beyin MRI’ı veya BT taraması gibi görüntüleme tekniklerinden faydalanılabilir. Omurilikte ya da beyindeki enfeksiyon belirtilerinin tespiti için lomber ponksiyonu uygulanabilir. Beyindeki elektriksel aktivitelerin veya nöbetlerin değerlendirilmesi için EEG de uygulanan testler arasındadır. Bunun yanında enfeksiyon durumlarını görmek için kan, idrar ve dışkı testleri de hastadan istenir. Birtakım enfeksiyonların tespiti açısından balgam kültürü alınabilir. Çok nadir de olsa beyin dokusunun incelenebilmesi için beyin biyopsisi gerekebilir. ICP yöntemiyle beyin şişmesini tespit etmek için beyin basıncı ölçülür. Tüm testlerin ardından uygun teşhisin konulması mümkündür. Doğru tanı ile birlikte hızlı bir şekilde tedaviye başlamak gerekir.

Ensefalit Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Ensefalitin tedavi edilebilmesinin en etkili yöntemi altta yatan nedenin en erken şekilde tespit edilmesiyle tedavi edilmesinden geçer. Bu nedenle birçok uzman doktorun birlikte çalışması görülen durumlar arasındadır. Çünkü hastalık birçok şekilde ortaya çıkabilmektedir. Ensefalit hastalarının tedavisi için hastanede kalmaları gerekir. Böylece vücutta gelişen anlık gelişmeler en etkili şekilde tespit edilir. Altta yatan neden ve belirtilere bağlı olarak birçok tedavi yöntemi bulunabilir. Beyni etkileyen viral enfeksiyonların tedavi için antiviral ilaçların hastaya verilmesi gerekir. Altta yatan bakteriyel enfeksiyonları ele almak için ise antibiyotikler tedavide kullanılır. Bazı otoimmün ensefalit tiplerinin tedavisi için steroidler, intravenöz antikorlar veya plazma değişimi gibi immünoterapi uygulanabilir. Ortaya çıkan veya çıkabilecek olan nöbetlerin önüne geçilmesi amacıyla yine birtakım ilaçlar hastaya verilebilir. Ensefalitin hastada bilinç kaybına yol açtığı durumlarda solunum tüpü, idrar kateteri veya beslenme tüpü tedavide kullanılır. Nöbetleri önlemek için kullanılan ilaçlar eğer olumlu bir yönde ilerlemiyorsa yağ oranı yüksek ve karbonhidrat oranı düşük olan ketojenik diyetlerden yararlanılabilir. En etkili tedavi yöntemi ise her hastalıkta olduğu gibi önlem almaktır. Özellikle ensefalite yol açtığı bilinen virüslerin etkili olduğu ülkelere seyahat ederken aşı olmak oldukça etkilidir. Virüslerin ve bakterilerin yayılmasını önlemek amacıyla hijyen kurallarına dikkat etmek de faydalı olacaktır. Ayrıca sivrisinek ve kene gibi tehlikeli hayvanlardan korunmak da bir diğer önlemlerden biridir.