MS Hastalığı (Multipl Skleroz) Nedir?

MS hastalığı, bir diğer adıyla Multipl Skleroz olarak da bilinir. MS hastalığı, santral sinir sistemini yani asıl olarak beyin ve omuriliği etkileyen bir hastalıktır. Hastalığa sahip olan kişilerin sinir hücreleri bozulmaya uğrar. Bu bozulma asıl olarak vücutta iletişimi sağlayan sinir hücrelerinin “koruyucu kılıfı” (miyelin kılıfı) kısmında meydana gelir. 

Daha spesifik olmak gerekirse; merkezi sinir sistemi aracılığıyla vücutta bulunan organların birbiriyle olan iletişimini sağlayan omuriliğin miyelin tabakası üzerinde fiziksel bir bozulma meydana gelir. Koruyucu kılıfın hasar gördüğü yerlerde sertleşmiş dokular bulunur ve bu alana da plak adı verilir. Miyelin kılıfının yapısındaki bozulma yaygınlaştıkça, sinir sisteminin birçok bölgesinde plak (ya da lezyon) oluşumu ortaya çıkar. Ortaya çıkan bu tabakalaşmış yapılar, sinir sisteminin işleyişini aksatır ve vücudun çeşitli bölgeleri arasındaki iletişimin bozulmasına yol açar.

Sinir sisteminde bulunan yapıların hasar görmesi oldukça değişik sonuçlara gebe olabilir. Dolayısıyla MS hastalığını genel bir tanıma oturtabilmek oldukça zordur. Zira bozulmanın meydana geldiği yere ve ortaya çıkan tahribatın seviyesine göre hastalığın şiddeti, tipi ve semptomları kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. 

Bu sebepler MS hastalığının belirtilerini ortaya koymak ya da tedavi sürecinde net saptamalar yapmak zordur. Öncelikle kişinin durumunun detaylı bir şekilde incelenmesi gerekir. Bu özellikler sebebiyle, MS hastalığına sahip olan kişileri aynı kefeye koymak doğru olmaz. Zira söz konusu hastalık her hastada farklı şekilde gelişmekte ve belirtileri de farklı şekilde ortaya çıkmaktadır.

MS Hastalığı Kimlerde Görülür?

Söz konusu hastalık genellikle gençlik çağındaki bireylerde ortaya çıkmaktadır. Bununla birlikte, bazı ciddi nörolojik hastalıklara sahip olan kişilerde de multipl sklerozun tetiklenme riski daha yüksektir. Ayrıca kadınlarda, sosyo ekonomik düzey açısından ileri seviyedeki toplumlarda ve genelde kentlerde yaşayan kişilerde daha sık görüldüğü bilinen bir hastalık olma özelliğine sahiptir. 

Oransal olarak incelendiğinde ise hastalığa sahip olan bireylerin yaklaşık %70’inin 20 ila 40 yaşları arasında ilk belirtilerini gösterdiği bilinmektedir. Bununla birlikte, %30’luk bir kesim 20 yaşından önce ya da 40 yaşından sonra hastalık belirtilerini gösterebilmektedir. Aynı doğrultuda hastalık kadınlarda erkeklere kıyasla 2/3 oranla daha fazla görülmektedir.

MS Hastalığı Neden Olur?

Multipl skleroz nedenleri günümüzde hala tartışma konusudur. Konu ile ilgili birçok farklı teori üzerinde durulmuş olsa da, hastalık birçok kişide farklı sebeplerle ortaya çıktığı için tam bir görüş birliğine varılamamıştır. Kimi bilim insanları tarafından hastalığın önceden geçirilen çeşitli viral enfeksiyonlar, kişinin yiyerek ya da soluyarak vücuduna alabileceği çeşitli maddeler, zararlı beslenme alışkanlıkları, coğrafi faktörler ya da bağışıklık sistemindeki tahribat gibi sebeplerden dolayı ortaya çıktığı ortaya atılmıştır. Ancak bu teorilerden hiçbiri her tam olarak kanıtlanamamıştır.

Saygı duyulan bazı araştırmacıların ortaya attığı bir görüşe göre; multiple skleroz hastalığı kişinin özel bir virüs ile enfekte olması sonucunda ortaya çıkar. Bu teori uyarınca; kişi ergenlik ya da çocukluk döneminde ileride multipl skleroz hastalığına yol açacak bir virüs tarafından enfekte edilir. Söz konusu virüs yaklaşık 10-15 yıl boyunca kişide herhangi bir olumsuz semptoma ve şikayete sebep olmaz. Daha sonra ise kişinin ileri dönemde yaşayabileceği bazı ağır hastalıklar sonucunda ortaya çıkar (yüksek ateş, viral enfeksiyon, bakteriyel enfeksiyon, şiddetli solunum yolu hastalıkları vb.)

Hastalığın kökeni ile ilgili olarak yaygın şekilde dillendirilen bir diğer görüş ise hastalığın otoimmün, yani kişinin kendi bağışıklık sistemi tarafından üretilen, bir hastalık olduğudur. Bağışıklık sistemi vücudun direncini sağlayan ve dışarıdan gelen hastalıklara ya da zararlı organizmalara müdahale edip bunlara saldıran bir yapıya sahiptir. 

Ancak çeşitli durumlarda bağışıklık sisteminin yapısı bozulabilir ve böylelikle yanlışlıkla vücut için yararlı olan yapılara saldırma davranışı gelişebilir. Bu teoriyi savunan bilim insanları; MS hastalığının bağışıklık sisteminde bulunan hücrelerin yanlışlıkla santral sinir sisteminde yer alan miyelin kılıfına saldırması sonucunda ortaya çıktığını iddia etmektedirler.

Yukarıdaki faktörlere ek olarak MS hastalığı nedenleri arasında aşağıda bahsedilen faktörler de göz önüne alınmaktadır:

• Ciddi alerjik reaksiyonlar
• Beslenme bozuklukları, mineral ve vitamin eksikliği
• Anne karnında bebeğin vücudunda ortaya çıkabilecek çeşitli biyokimyasal vakalar
• Geçmişte “herpes” ya da “varisella zoster” gibi virüslerle enfekte olmak

Ayrıca kişinin etnik kökeninin de bu hastalığın ortaya çıkmasında pay sahibi olduğu söylenebilir. Zira yıllar boyunca toplanan veriler incelendiğinde Kuzey Avrupa, Kuzey Amerika ve Kanada’da (asıl olarak beyaz ırkın yaşadığı bölgeler) hastalığın daha yüksek oranda görüldüğü bildirilmiştir. Bununla birlikte, sarı ve siyah ırka mensup olan kişilerin hastalığa karşı korumaları daha yüksektir.

MS Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

Hastalığın kişide yol açtığı semptomlar kişiden kişiye farklılık göstermektedir. Bununla birlikte; hastalığa sahip olan kişilerde ortaya çıkan en genel multipl skleroz belirtileri şu şekilde sıralanabilir: 

• Bacak, gövde ve kol gibi bölgelerde ortaya çıkan uyuşukluk, karıncalanma, güçsüzlük ve iğne batıyormuş gibi hissetme durumu
• Kimi zaman vücudun bir tarafında, kimi zaman ise iki tarafında da ortaya çıkabilecek olan güç kaybı. Bu belirti genellikle kollarda ya da bacaklarda (veya her iki uzuvda da) ortaya çıkabilir.
• Görme kaybı ve çift görme
• Spazm, kasların sertleşmesi ve kişinin sık sık kramp şikayeti yaşaması
• Sürekli idrarın gelmesi ve zaman zaman idrarını tutamama durumu
• Büyük tuvaletini yapmakta zorluk yaşamak, kabızlık
• Konuşurken kelimeleri toparlayamamak, konuşma bozukluğu
• Yürürken ortaya çıkabilecek olan denge kaybı
• Yutma güçlüğü
• Kişinin cinsel işlevlerinde bozukluk yaşaması (özellikle erkeklerde ortaya çıkan bir belirti olarak göze çarpar.)
• Aşırı yorgun, bitkin ve halsiz hissetme durumu
• Konsantrasyon bozukluğu
• Kısa süreli hafıza problemleri
• Mide bulantısı
• Depresif ruh hali

Yukarıda sözü edilen belirtilerin ortaya çıkış sırası, ilerleyiş şekli, şiddeti ve hangi belirtilerin ortaya çıkacağı tamamen kişiden kişiye değişmektedir. Bu durum hastalığın etkilediği bölgenin kişiden kişiye farklı olmasıyla açıklanmaktadır. Söz konusu belirtilerin bazı durumlarda sadece bir tanesi mevcut olabilirken, bazı durumlarda ise kişinin vücudunda birçok farklı belirti görülebilir.

Genel şema olarak; hastalığın ilk belirtileri arasında genellikle kol ve bacakla güç kaybı görülmektedir. Bu belirtiyi takiben kişi duyu bozuklukları, görmede bozukluk, denge bozukluğu ya da konuşma bozukluğu gibi semptomlar yaşayabilir. Bunlara ek olarak, halsizlik, uyuşma, karıncalanma, yorgunluk ve çift görme gibi belirtiler de sıklıkla ortaya çıkmaktadır. Hastalığa sahip olan kimi kişilerde ise yazı yazma becerisinin kötüleştiği görülmüştür.

MS Hastalığı Atakları Nasıl Olur?

MS hastalığı bulunan kişilerde zaman zaman atak durumları yaşanabilir. Söz konusu atakları yaşayan kişilerde gövde başta olmak üzere kollarda, yüzde ya da bacaklarda karıncalanma, güçsüzlük hissi ve uyuşukluk görülmesi durumuna oldukça sık rastlanır. Bununla birlikte kişi kendisini aniden yorgun ve sersemlemiş şekilde hisseder. 

Bunun ardından genellikle birçok kişinin baş dönmesi semptomunu yaşadığı görülür. Verilen durumlara ek olarak; denge bozukluğu, hareket ederken zorlanmak, görüş açısının daralması ve bulanık görmek, konsantrasyon kaybı ve düşüncelerini toparlayamama gibi semptomlar da ortaya çıkmaktadır.

Kişide yukarıda bahsedilen semptomların görülmesi, kişinin direkt olarak MS atağı geçirdiği anlamına gelmez. Multipl skleroz atakları tanısına dair bir tanı koyabilmek için, kişinin vücudunda daha önce mevcut olmayan bir nörolojik bulgunun var olması, atağın 24 saat ya da daha uzun bir süre sürmesi ve zamanla iyileşmek yerine daha da ağırlaşması gerekmektedir. Bu doğrultuda; belirtilerin 1 günü aştığı durumlarda kişinin ivedilikle bir sağlık kuruluşuna başvurması gerekir.

MS Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?

Kişiye öncelikle fiziki bir muayene yapılır ve şikayetleri dinlenir. Ardından beyin ve omurilik bölgelerinin Manyetik Rezonans (MR) yöntemiyle görüntülenmesi istenir. Duruma göre kişinin omurilik sıvısından örnek alınabilir ve çeşitli elektrofizyolojik testler yapılabilir. Genellikle çekilen MR sonucunda hastalığın tanısını koymak mümkün olmaktadır.

MS Hastalığı Tedavisi Nasıl Yapılır?

MS hastalığının tedavisi tıpkı belirtilerinde olduğu gibi kişinin durumuna göre değişiklik gösterir. Birçok hastalıkta olduğu gibi bu hastalıkta da tedaviye erken başlamak ve erken tanı oldukça önemli bir yer tutmaktadır. Bu durum özellikle erken yaşta başlayan hastalıklar için geçerlidir. Zira multipl skleroz tedavisi ne kadar erken başlarsa o kadar şiddetli bir biçimde ilerler.

Hastalık genellikle ataklar halinde ortaya çıktığı için, uzun bir süre boyunca herhangi bir olumsuz belirti yaşanmayabilir. Ancak bu kişinin tedaviye gereksinim duymadığı anlamına gelmez. Çeşitli mecralarda “MS hastalığının tedavisi bulundu” gibi haberler çıksa da, henüz hastalığı tamamen ortadan kaldıracak bir tedavi yöntemi geliştirilememiştir. 

Hastalığın tedavisinde asıl amaç hastalığın ilerlemesini yavaşlatıp atakların sıklığını ve şiddetini azaltmaktır. Bu doğrultuda kişiye genellikle ilaç tedavisi uygulanmaktadır. Kişiye reçete edilecek olan ilacın niteliği kişinin sahip olduğu belirtilere göre değişiklik gösterir. İlaç tedavisine ek olarak oluşan güç kaybını ve fiziksel rahatsızlıkları azaltmak amacıyla kişiye fizik tedavi ya da egzersiz tavsiye edilebilir.

MS Hastalığı Ölümcül müdür?

MS hastalığı kişinin yaşam kalitesinde oldukça ciddi sorunlara yol açmaktadır. Ancak bu hastalığa sahip olan kişiler ile sıradan bireyler arasında yapılan araştırmalara göre, multipl skleroz hastalığının ölümcül bir hastalık olmadığı sonucuna varılmıştır. Zira ortalama yaşam süresi iki grup arasında da oldukça büyük bir benzerlik göstermektedir.